Disa dispozita mbi udhëtimin
1. Për udhëtarin është e ligjshme shkurtimi i namazit me rastin e daljes nga vendbanimi i tij. Buhariu në përmbledhjen e koleksionit të tij shënon se Aliu (Allahu qoftë i kënaqur me të!) kishte dalë nga Kufa dhe shkurtoi namazin e ai i shihte vendbanimet. Ndërkaq me rastin e hyrjes i është thënë se kjo është Kufa ai u tha: “Derisa të hymë në të”. Po ashtu, i dërguari i Allahut (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të!) ka falur namazin e drekës katër rekatë në Medinë, ndërkaq ikindinë në vendin e quajtur Dhilhulejfe (vend në dalje të Medinës) dy rekatë.
2. Me rastin e hyrjes së kohës së namazit e ai akoma është në vendbanimin e tij e pastaj udhëton dhe e fal namazin në udhëtim. Me këtë rast a e fal namazin të plotë apo të shkurtuar? Qëndrim i zgjedhur nga shumica e dijetarëve, siç tregon Ibn Mundhir në librin e tij “El euset” është shkurtimi i namazit. Ndërkaq, hanbelitë mendojnë se namazi duhet të plotësohet.
3. Nëse udhëtari falet pas atij që është vendas, atëherë i fal katër rekatë edhe në qoftë se arrin vetëm uljen e fundit, pra ai e fal namazin sikurse vendasi katër rekatë. Ky është qëndrim i shumicës së dijetarëve; kështu është transmetuar nga sahabët, këtë qëndrim e mbajnë edhe Ibn Bazi dhe Ibn Uthejmini (Allahu i mëshiroftë!)[1].
4. Nëse udhëtari u fal (bëhet imam) vendasve, e shkurton namazin. Është e ligjshme për të me rastin e dhënies selam t’u thotë ta plotësojnë namazin, ngase Maliku transmeton nga Nafi bin Umer, nga Umeri (Allahu qoftë i kënaqur me ta!) se ai shkonte në Mekë falej dhe u thoshte vendasve: “Plotësoni namazin tuaj, sepse ne jemi udhëtarë”. Po ashtu, është transmetuar nga Imran bin Husejn, nga i dërguari i Allahut, mirëpo hadithi është i dobët, shënon Ebu Daudi dhe të tjerë, se nëse u lajmëron para fillimit të faljes, nuk ka gjë të keqe, në mënyrë që mos të ndodhë paqartësi.
5. Namazet sunete të cilat nuk praktikohen gjatë udhëtimit janë: sunetet e drekës (para dhe pas farzit), suneti i akshamit (pas farzit) dhe suneti i jacisë (pas farzit). Ndërkaq, suneti i sabahut dhe namazi i vitrit falen dhe nuk duhet të lihen. Gjithashtu, atij i takon të falë namazin e duhasë, namazin pas marrjes së abdestit, namazin me rastin e hyrjes në xhami.
6. Prej sunetit është leximi i shkurtër gjatë namazit në udhëtim, pasi është transmetuar nga Umeri (Allahu qoftë i kënaqur me të!) se në namazin e sabahut ka lexuar “Li ilafi kurejsh” dhe “Kul hu uallahu ehad”, ndërkaq Enesi (Allahu qoftë i kënaqur me të!) ka lexuar “Sebih hisme rab bikel a’la”. Shënon ibn Ebi Shejbeh e të gjitha transmetimet janë të vërteta.
7. Me rastin e bashkimit të namazeve, atëherë e thërret një ezan dhe dy kiamete. Për çdo namaz bën ikamet dhe atij i është lejuar t’i bashkojë në fillim, në mes apo edhe në fund të kohës së namazit.
8. Bashkimi i namazeve në udhëtim është sunet në rast nevoje, ashtu siç ka thënë Shejhul Islam Ibn Tejmije, ndërsa në rast jo nevoje, është e lejuar.
9. Atyre që nuk u është bërë obligim namazi i xhumasë, si: udhëtarët e të sëmurët, u është lejuar falja e namazit të drekës pas zbritjes së diellit, edhe në qoftë se imami akoma nuk e ka falur namazin e xhumasë.
10. Udhëtarit i është lejuar të falë namaze nafile (vullnetare) në makinë apo aeroplan, siç është transmetuar nga i dërguari i Allahut (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të!) falja e namazeve nafile mbi kafshën e tij.
11. Secilit që i është lejuar shkurtimi i namazit i lejohet prishja e agjërimit dhe jo anasjelltas.
12. Udhëtimi në ditën e xhuma është i lejuar, por nëse muezini thërret ezanin e dytë për namazin e xhumasë dhe ai është prezent, i obligohet qëndrimi derisa ta e falë namazin e xhumasë, vetëm në rast se ka frikë se i ikën rezervimi i aeroplanit e të ngjashme; në këtë rast i lejohet udhëtimi në këtë ditë. Po ashtu, i lejohet udhëtimi pas thirrjes së ezanit të dytë, nëse ka për ta falur namazin e xhumasë e ai është udhëtar, sikur të kalojë pranë ndonjë vendi të afërt e ta e falë xhumanë me ta.
13. Dhikri (lutjet e namazit) me rastin e bashkimit të namazeve. Lutjet e namazit të parë nuk praktikohen, por mbeten ato të namazit të dytë, mirëpo nëse lutjet e namazit të parë janë më të gjata, atëherë ato i lexon pas faljes së namazit të dytë, si, fjala vjen, me rastin e bashkimit të namazit të akshamit dhe jacisë i lexon lutjet e akshamit pas faljes së namazit të jacisë.
14. Nëse e fal drekën duke qenë vendas e pastaj udhëton a i takon ta falë ikindinë në udhëtim para hyrjes së kohës? Dijetarët Ibn Bazi dhe Ibn Uthejmini kanë qëndrimin se nuk lejohet, për shkak të mosplotësimit të kushteve të bashkimit e kjo është e panevojshme, ngase ai ka për ta falë ikindinë, atëherë le ta falë kur të hyjë koha.
15. Udhëtari nëse di apo ka bindjen se do të arrijë në vendin e tij, para namazit të ikindisë apo para jacisë, më mirë për të është të mos i bashkojë namazet, ngase nuk ka nevojë për një gjë të tillë, por nëse i bashkon, atëherë nuk ka gjë të keqe.[2]
16. Nuk është i kushtëzuar në udhëtim nijeti për shkurtimin e namazeve. Ky është qëndrim i zgjedhur i shumicës së dijetarëve.[3]
17. Shumica e dijetarëve kanë ndaluar të bashkohet namazi i ikindisë me atë të xhumasë. Ky është qëndrim i medhhebit hanbelij, shafij e të tjerë dhe këtë qëndrim e kanë zgjedhur Ibn Bazi dhe Ibn Uthejmini.[4]
18. Shkurtimi i namazeve është sunet e disa të tjerë mendojnë se është uaxhib (obligim). Ibn Umeri ka thënë: “Namazi i udhëtarit është dy rekatë, kush kundërshton sunetin ka mohuar”. Senedi është i vërtetë, shënon Abdurezaku, Tahaviu e të tjerë.
19. Lehtësimet e udhëtimit janë për ato udhëtime të lejuara.
20. Gruaja nuk udhëton vetëm se me mahremin e saj (burri apo çdo mashkull moshërritur të mençur që i ndalohet martesa me të).
21. Me rastin e bashkimit të namazit të akshamit me atë të jacisë në kohën e parë, me atë rast hyn edhe koha e namazit të vitrit. Tek shumica e dijetarëve nuk ka nevojë pritjen e hyrjes së kohës së jacisë.
22. Namazi i xhumasë nuk i obligohet udhëtarit në ndonjë vend, përderisa është udhëtar. Kjo është unanim te dijetarët, ashtu siç tregon Ibn Mundhiri në librin e tij “El eusat” duke thënë se me këtë nuk pajtohet vetëm Zuhriu.
23. Nëse udhëtari udhëton në muajin e Ramazanit, atëherë atij i lejohet agjërimi dhe prishja e tij, mirëpo më mirë për të është ajo më e lehta. Nëse është më lehtë për të agjërimi, atëherë agjëron e nëse është më lehtë për të prishja, atëherë e prish agjërimin e nëse barazohen (vështirësia dhe lehtësimi), agjërimi është më i mirë, ngase këtë e ka vepruar i dërguari i Allahut (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të!). Allahu e di më së miri.
Përktheu: Almedin Ejupi
[1] Shih “El Mexhmu” Neueui, vëll, IV, f. 236.
[2] Shih “Mexhmu Fetaua ue Resail” Muhamed bin Uthejmin, vëll. XV, f. 422.
[3] Shih “Fetaua” Ibn Tejmije, vëll. XXIV, f. 104.
[4] Shih Mexhmu Fetaua ue Resail Muhamed bin Uthejmin XV f 371.
