Nga Ebu Hurejre, Allahu qoftë i kënaqur me të, na përcillet se ka thënë: “Një ditë një njeri i verbër erdhi tek i Dërguari i Zotit, sal-Allahu alejhi ve selem, dhe i tha: O i Dërguar i Zotit, unë jam i verbër dhe nuk kam njeri të më shoqërojë për të ardhur në xhami, e kështu kërkoi nga Profeti, sal-Allahu alejhi ve selem, që t’i jepte leje të mos vijë në xhami, por të falet në shtëpi. Profeti, ja mundësoi një kërkesë të tillë, mirëpo pasi ky njeri u nis për t’u larguar Profeti e thirri prapë që të kthehej dhe e pyeti se: a e dëgjonte ezanin, kur ai thirrej për namaz, njeriu i verbër ju përgjigj: PO, atëherë Pejgamberi i tha: “Përgjigju pra (kësaj thirrje).”
Zinxhiri i hadithit:
Hadithin e përcjell Ebu Hurejre dhe Abdullah b. Umi Mektumi. Transmetimin e Ebu Hurejres e shënon imam Muslimi në Sahihun e tij nr. 1484 dhe Nesaiu në “Sunenin” e tij, nr. 849, i cili edhe është i shënuar në fillim të kësaj teme. Ndërsa transmetimin e Abdullah b. Umi Mektumit e shënon Ebu Davudi në “Sunenin” e tij, nr. 548 dhe 549. Dy transmetimet e Ebu Davudit kanë pak ndryshime në fjalë nga hadithi i lartpërmendur, por kuptimin e kanë të njëjtë. Abdullah b. Umi Mektumi na tregon se ai ishte personi në fjalë, gjë të cilën nuk e gjejmë te hadithi i Ebu Hurejres.
Rëndësia e hadithit:
Ky hadith është një prej tre haditheve më të rrepta për rëndësinë e namazit me xhemat dhe rrezikun e lënies së tij. Hadithi i dytë është fjala e Profetit, sal-Allahu alejhi ve selem: “Gati kam vendosur që të urdhëroj dikë nga ju t’ua falë namazin me xhemat e unë t’i marr ca djelmosha dhe së bashku me ta të shkoj në shtëpitë e atyre që nuk vijnë në xhami për t’u falur me xhemat e kështu t’ua djeg shtëpitë e tyre.” (në një transmetim shtohet edhe fjala: “Ajo që më pengon është familjet dhe fëmijët e tyre”). Shënon Buhariu, nr. 644, 657 etj. Muslimi, nr. 1480, Ebu Davudi, nr. 548 dhe 549.
Kurse hadithi i tretë është fjala e të Dërguarit, sal-Allahu alejhi ve selem: “Kush e dëgjon ezanin dhe nuk ka arsye për të mos ardhur në xhami nuk i pranohet ai namaz”, shokët e tij e pyetën: Cila konsiderohet arsye? I Dërguari, sal-Allahualejhi ve selem tha: “Frika ose sëmundja” Shënon Ebu Davudi, nr. 551, me zinxhir transmetuesish të saktë.
Komentimi i hadithit:
“Një ditë një njeri i verbër erdhi tek i Dërguari i Zotit, sal-Allahu alejhi ve selem”
Sahabët shkonin për të marrë dije dhe për të pyetur tek Pejgamberi, sal-Allahu alejhi ve selem, sepse e dinin rëndësinë e dijetarëve, se vetëm ata duhen pyetur e jo t’i fusë hundët në të çdokush, i cili pretendon se ka lexuar një “Ilmihal”, apo e ka pasur gjyshin haxhi, ose e mban në kokë një kapelë të bardhë (kapuç të haxhive) e me këtë ia lejon vetes të japë fetva pa kurrfarë përgjegjësie. Gjithashtu sahabët shkonin pas dijetarëve dhe e kërkonin dijen jo vetëm ata që ishin të shëndoshë, por edhe ata që kishin ndonjë sëmundje apo mangësi fizike, si rasti në fjalë i këtij të verbëri. Kjo dukuri nuk vërehet në kohën tonë, ku shumica e besimtarëve të kohës sonë tregohen shumë asket ndaj mësimeve të dijetarëve apo hoxhallarëve. Jo vetëm që nuk vrapojnë pas derseve të tyre, por edhe nëse hoxha kërkon nga ata që t’u shkojë në shtëpitë e tyre e t’i mësojë, nuk do të pranonin duke u arsyetuar se janë të zënë. Pra, është një kohë e mjerueshme, ku njerëzit janë të zënë ku ta dish me çfarë dhe nuk kanë kohë për t’u shkuar hoxha pas që t’i mësojë, zihen me punë sado të thjeshta, që të arsyetohen për mosmësimin dhe në llogari të dijes fetare. Kjo gjendje e përmendur nuk ekziston vetëm tek njerëzit që janë jashtë xhamisë, por edhe tek ata brenda saj, ndoshta për fat të keq tek shumica e tyre, ku sheh namazi i cili falet me vite dhe është në moshën më të mirë të jetës së tij e megjithatë nuk di akoma ta lexojë Kuranin në gjuhën origjinale, ashtu siç ka zbritur. Sahabët ishin të etur për dituri, etje kjo e cila nuk shuhej kurrë edhe atëherë kur ishin të verbër, ndërsa sot njerëzit janë të etur bile edhe të uritur pas kësaj bote mashtruese dhe kalimtare, kurse mësimi i fesë së tyre është harruar. Pikërisht i asaj feje në të cilën gjendet ardhmëria e vërtetë, pra, fitimi i botës tjetër, ardhmëri kjo e garantuar.
Përmendëm në fillim të komentimit se Ebu Hurejre e përcjell hadithin pa e zënë në gojë emrin e personit, që i kishte ndodhur rasti, kjo tregon edukatën e sahabëve që kishin me njëri-tjetrin dhe me besimtarët në përgjithësi. Pasi në këtë hadith u kërkua një leje, e cila nuk u aprovua nga i Dërguari sal-Allahu alejhi ve selem, Ebu Hurejre e pa të arsyeshme të mos e tregonte se kush ishte ai njeri, sepse kishte frikë mos po e merrte nëpër gojë personalitetin e tij, apo ndoshta njeriu i verbër dëshiron të mbetet anonim e për të qenë më i sigurt nuk përmendi asnjë emër.
Në transmetimin e vet Abdullahut, pra personit që i ndodhi ky rast, ai e përmend se ky rast i kishte ndodhur atij, duke mos e pasur aspak problem se çfarë kishte ndodhur, por për të ishte me rëndësi, që ky hadith t’u mbetej brezave të ardhshëm sa më i plotësuar dhe sa më i detajuar, duke mos i interesuar se në të ai tregonte për veten e tij, pra, ai sakrifikoi personalitetin e vet për hir të dijes dhe të brezave të ardhshme që informatat t’i kishin sa më të sakta.
Fjala në hadith:
“I tha: O i Dërguar i Zotit, unë jam i verbër dhe nuk kam njeri të më shoqërojë për të ardhur në xhami, e kështu kërkoi nga Profeti, sal-Allahu alejhi ve selem, që t’i jepte leje të mos vijë në xhami, por të falet në shtëpi.”
Ky sahabi, Allahu qoftë i kënaqur me të, i tregoi Profetit, sal-Allahu alejhi veselem, për rastin e tij dhe arsyen pse kërkonte një leje të tillë. Kjo është prej kushteve dhe edukatës gjatë pyetjes, pra, së pari t’ia sqarosh mirë pyetjen, t’ia tregosh mirë historinë dhe gjendjen e caktuar për të cilën dëshiron të pyesësh. Nuk lejohet që pyetja të bëhet duke bërë lajka në të dhe duke mos e përmendur rastin mu ashtu si është. Nuk lejohet që ajo të rregullohet në atë mënyrë që pastaj përgjigjja të jepet ashtu si dëshiron pyetësi dhe si i leverdis atij. Një njeri dëshironte të mbante qen, por e kishte kuptuar se mbajtja e qenit pa nevojë nuk lejohet, atëherë vendosi ta pyesë një hoxhë duke i bërë lajka në pyetje që hoxha t’i jepte një fetva me të cilën ai do të arsyetohej para të tjerëve, ku edhe i tha: Hoxhë, a lejohet mbajtja e kafshëve në shtëpi? Pra, ai bëri një pyetje të përgjithshme me të cilën po të mos ishte ai hoxhë largpamës do t’i jepte një përgjigje të përgjithshme duke i thënë: po. Mirëpo hoxha nuk ra në grackë dhe i tha: Cilën kafshë ke si qëllim? Prandaj pikë së pari kushdo besimtar duhet të jetë i sinqertë gjatë pyetjes së tij, dhe ta tregojë të gjithë rastin duke mos fshehur asnjë detaj të tij, dhe të jetë sa më i sinqertë në të, sepse nëse ndodh e kundërta, atëherë kur t’i jepet fetvaja jo e duhur, atëherë të mos e akuzojë aspak dijetarin e as të mos mendojë se ajo fetva do ta arsyetojë para Allahut, ashtu siç mund ta arsyetojë atë para njerëzve.
Fjala në hadith:
“Kështu kërkoi nga Profeti, sal-Allahu alejhi ve selem, që t’i jepte leje të mos vijë në xhami, por të falet në shtëpi.”
Kjo fjali na tregon se ky sahabij, pra, Abdullah b. Umi Mektumi, edhe pse ishte duke e bërë këtë pyetje ai deri në atë moment nuk kishte lënë pa falur asnjë namaz në xhami, mirëpo kërkonte ndonjë lehtësim, i cili do të vlente për të pasi ai mendonte se kishte arsye për t’iu dhënë një leje e posaçme. Ajo që vërteton faktin se Abdullah b. Umi Mektumi i kushtonte rëndësi faljes në xhami dhe nuk mungonte nga ajo janë disa transmetime të tjera të këtij rasti, të cilët nuk i përmendëm për shkak të hapësirës së vogël, në të cilat thuhet, se ai mes shtëpisë së tij dhe xhamisë kishte një luginë që duhej ta kalonte, shtëpinë e kishte larg, ishte në moshë të shtyrë, shoqëruesi që i tregonte rrugën nuk kujdesej sa duhej për të, rreth Medinës kishte kafshë, të cilat mund ta sulmonin si gjarpinj… gjithashtu edhe insekte të rrezikshme si akrepët etj., por ai megjithatë deri në atë çast me gjithë vështirësitë vazhdonte të vinte në xhami, madje ai ishte njëri prej dy myezinëve të xhamisë së Profetit, sal-Allahu alejhi ve selem. Disa dijetarë mendojnë se ky sahabi, kur e bëri këtë pyetje përmes saj kishte si qëllim që t’i arsyetohej mosardhja në xhami dhe në të njëjtën kohë t’i shkruhej sevapi i xhematit, ngase sipas tyre ai kishte mjaft arsye të mos merrte pjesë, por ngaqë dëshironte shpërblimin e xhematit e bëri këtë pyetje. Ka edhe një mendim tjetër pse ky sahabi kërkoi leje për mos paraqitjen në xhami, ku në të thuhet se Ibën Umi Mektumi pasi ishte muezin i xhamisë kërkoi nga Pejgamberi, sal-Allahu alejhi veselem, që ta largonte nga kjo detyrë për shkak të vështirësive të tij për ardhje në çdo kohë në xhami (për këtë pikë do të flasim më vonë).
Fjala në hadith:
“Profeti, ia mundësoi një kërkesë të tillë, mirëpo pasi ky njeri u nis për t’u larguar Profeti e thirri prapë që të kthehej dhe e pyeti se a e dëgjonte ezanin kur ai thirrej për namaz, njeriu i verbër ju përgjigj: PO, atëherë Pejgamberi i tha: “Përgjigju pra (kësaj thirrje).”
Në këtë fjali shihet se si i Dërguari, sal-Allahu alejhi ve selem, fillimisht ia dha një leje të tillë, por a thua pse e ndryshoi prapë fetvanë e tij? Rreth kësaj pike ka disa mendime ndër të cila do të veçoja këto:
– Disa mendojnë se i Dërguari i Zotit, sal-Allahu alejhi ve selem, pasi e dha këtë fetva Allahu i dërgoi shpalljen, që ta ndryshonte atë me një fetva më të mirë, pra, Allahu e përmirësoi. Mirëpo mendoj se sikur të ishte diçka e tillë, atëherë këtë gjë do ta tregonte i Dërguari, sal-Allahu alehi ve selem, sepse ishte njeri modest, aq më tepër kur ka të bëjë me një njeri për të cilin Allahu disa vite më parë sa ishin në Mekë e pat kritikuar përmes ajeteve të kaptinës “Abese” e me këtë rast Muhamedi, sal-Allahu alejhi ve selem, i kërkoi të falur Ibën Umi Mektumit dhe sa herë që takohej me të kishte një respekt të veçantë.
– Disa mendojnë se të Dërguarit, sal-Allahu alejhi ve selem, i lejohet ixhtihadi (dhënia e mendimit të tij) për çështje të caktuara, ku si rezultat i saj edhe mund të ndryshonte ixhtihadin (mendimin) e caktuar, mu ashtu si ndodhi në këtë rast.
– Disa tjerë thonë se i Dërguari ja lejoi mospraninë në namazin me xhemat, ngase kishte arsye, por me këtë mungesë këtij të verbëri do t’i mungonte edhe shpërblimi i xhematit, i cili në fakt është njëzetë pesë apo njëzetë e shtatë herë (sipas dy transmetimeve) më i madh se falja vetëm, kështu që ai e dinte se ky njeri i verbër me gjithë arsyen e tij ishte prapë në gjendje dhe kishte mundësi e vullnet të vinte në xhami, prandaj edhe i kërkoi atij një gjë të tillë, që të mos i mungojë shpërblimi i xhematit.
Pyetja e Profetit për dëgjimin e ezanit sikur na jep shenjë, se ai që nuk e dëgjon ezanin për shkak të largësisë së xhamisë sikur e ka një arsye të justifikueshme për të mos marrë pjesë në namazet me xhemat, edhe pse disa dijetarë nuk pajtohen me këtë mendim, duke mbajtur qëndrimin se mosdëgjimi i ezanit nuk është justifikim për mosparaqitje.
Fjala: “Përgjigju”, nënkupton se në çastin që dëgjohet ezani, besimtari duhet t’i përgjigjet thirrjes për namaz në xhami dhe ta lërë çdo punë tjetër, të hyjë në xhami dhe ta falë namazin.
Fjala e Pejgamberit, sal-Allahu alejhi ve selem; “Atëherë përgjigju thirrjes (ezanit)” është argument për dijetarët, të cilët mbështesin mendimin se falja e namazit në xhami është farz (detyrim). Dijetarët rreth dispozitës së sheriatit për paraqitjen në xhami gjatë faljes së namazeve apo jo janë ndarë në katër grupe:
1- Grupi i parë thonë se falja në xhami është farz individual (ajn) për çdo besimtar.
2- Mendojnë se është farz kolektiv (kifaje), ku nëse një grup besimtarësh shkojnë në xhami për t’u falur të tjerët nuk e kanë detyrim paraqitjen në xhami.
3- Disa mendojnë se ai është Sunet i fortë.
4- Pati të tillë që shkuan deri në ekstremizëm dhe mendojnë se falja me xhemat është kusht për pranimin e namazit, ashtu sikurse është kusht abdesi, hyrja e kohës së namazit etj.
Sido që të jetë mendimet, të cilat janë diskutuar më shumë dhe që kanë pasur argumente më bindëse janë dy, ai i pari dhe i treti. Imam Buhariu në kapitullin që përmend hadithin e djegies së shtëpive të personave që nuk vijnë në xhami për t’u falur me xhemat e emëron me titullin: “Kapitulli që argumenton detyrueshmërinë e namazit me xhemat”. Ata u argumentuan me disa hadithe ndër të cilat ishin edhe tre hadithet që i përmendëm në fillim të kapitullit. Sipas tyre njeriu që falet në shtëpi pa arsye ka bërë gjynah, edhe pse namazin e ka kryer, ngase prezencën në xhami nuk e konsiderojnë kusht për pranimin e namazit. Ata thonë se një njeri i tillë është mëkatar për këtë mungesë në xhami. Personin e tillë e konsiderojnë mynafik, por jo me besim, mirëpo në veprat apo punët e tij, ngase thonë përderisa ai falet edhe kur është vetëm kjo tregon se ka besim në zemër, sepse po të ishte mynafik në besim, atëherë nuk do të falej kur mos ta shihte askush, mirëpo përderisa falet edhe kur është vetëm, atëherë ngrihet nga ai dyshimi i dyfytyrësisë në besim, mirëpo jo edhe ai i dyfytyrësisë në veprat e tij.
Dijetarët që mendojnë se kjo punë është Sunet i Profetit, sal-Allahu alejhi ve selem, argumentet e grupit të parë i kundërshtojnë kësisoj. Për hadithin e cekur në fillim, pra për fjalën: “A e dëgjon ezanin, atëherë përgjigju atij.” thonë se Ibën Umi Mektumi dëshiroi mospraninë në xhami duke mos i munguar shpërblimi. Hadithi i djegies së shtëpive me zjarr sipas tyre pasi nuk ndodhi kjo gjë do të thotë, se sikur të ishte një mendim i tillë, që me të vërtetë duhej praktikuar medoemos, atëherë i Dërguari, sal-Allahu alejhi ve selem, do ta bënte menjëherë duke mos u vonuar në kryerjen e urdhrave të Allahut. Sa i përket hadithit, se ai që e dëgjon ezanin e nuk i përgjigjet nuk i pranohet ai namaz e arsyetojnë se në të u përmend fjala “përveç atij që ka arsye” e përderisa paska përjashtime, atëherë tregon se ky kërcënim nënkupton se nuk është për qëllim farzi, por inkurajimi tek e mira, sepse po të ishte farz, nuk do të kishte kurrfarë arsyetimi për mosparaqitjen, sepse lënia e farzeve nuk arsyetohet me asgjë.
Unë nuk dua të fokusohem duke mbajtur qëndrim të prerë për njërin apo tjetrin mendim, se cili do të ishte më i sakti dhe i vemi i pranuar, sepse këtë gjë do t’ia lë çdo besimtari ta konstatojë në vete. Mirëpo dua të theksoj se mendimi që thotë se namazi me xhemat është farz ka shumë argumente, përveç atyre që i përmendëm të tillë. Ndërsa mendimi se falja në xhami është synet, sipas asaj që kam lexuar unë, nuk ka ndonjë argument që do ta mbronte fuqishëm mendimin e tyre, por ata e mbrojnë këtë tezë me komentimin e argumenteve të mendimit të parë.
Lusim Allahun të na bëjë prej atyre që jo vetëm e falin namazin, por prej atyre që nuk mungojnë nga falja e namazit me xhemat në xhami, sepse ajo që më së paku mund të thuhet është fakti se paraqitja nëpër xhami është lidhje më e fortë me Allahun, afrim dhe futje e dashurisë mes besimtarëve, lidhja e zemrës me xhaminë është shkak për futjen nën hijen e Arshit të Allahut atë Ditë, kur nuk ka hije tjetër pos asaj hije të vetme.
Shkruan:
Lulzim Mehmet Susuri
Burimi: http://ehlihadithi.com/
