Isha i hipur në një kafshë pas Profetit, sal-lallahu alejhi ue selem, i cili më tha: “O djalosh, do t’i mësoj ca fjalë (do t’i jap ca këshilla): Ruaje Allahun, Allahu të ruan ty, ruaje Allahun do ta kesh në anën tënde, nëse kërkon gjë atëherë kërkoje atë prej Allahut, mos harro, se sikur i tërë umeti të bashkohen për të sjellë ndonjë dobi që Allahu nuk e ka caktuar për ty, atëherë nuk do të kenë mundësi ta bëjnë atë të mirë, dhe në të kundërtën nëse mblidhen për të bërë ndonjë të keqe asgjë nuk mund të bëjnë përveç asaj që Allahu e ka caktuar. Janë ngritur lapsat dhe janë tharë letrat (në të cilat është shkruar caktimi-kaderi).”
Në një transmetim tjetër përmendet: “Ruaje Allahun do ta kesh para vetes, njihu tek Allahu (me adhurim)në lehtësi do të njohë Ai në vështirësi. Dije se çdo gjë (mirësi, fatkeqësi…) që të është shmangur nuk ka mundur assesi të të godasi, dhe e kundërta çdo gjë që të ka goditur nuk ka patur mundësi t’i shmangesh. Dije se ndihma vjen pas sabrit, fitorja vjen pas sprovës dhe pas çdo vështirësie vjen lehtësimi.”
Zinxhiri i hadithit:
Transmetimin e parë e shënon imam Tirmidhiu në Sunenin e tij, i cili njihet ndryshe edhe me emrin “El-Muxhteba”, hadithi nr. 2516. Ai transmetohet me sened të saktë, të gjithë transmetuesit, përveç dy prej tyre, janë transmetues nga të cilët shkruajnë Buhariu dhe Muslimi në librat e saktë të tyre. Transmetuesi i parë, prej dy të veçuarve më lart, është Kajs ibën Haxhaxhi nga i cili transmetojnë shumë nxënës të tij dhe të cilin e konsideron besnik në transmetim Ibën Hibani në librin e tij“Eth-Thikatë”, ndërsa Ebu Hatimi për të thotë: “Transmetues i mirë” hadithet e të cilit i saktëson edhe vetë Tirmidhiu. Kurse transmetuesi i dytë është Hanesh Sanani, transmetues nga i cili ka shënuar hadithe vetëm Muslimi, kurse Buhariu jo. Sido që të jetë, transmetimi i parë është i saktë, të cilin e saktëson (bazuar në këtë zinxhir) vetë imam Tirmidhiu, shejh Albani etj. Kurse transmetimin e dytë e shënon imam Ahmedi, 1/293, Ebu Jala, nr. 2556 etj., transmetime këto zinxhiri i të cilëve është më i dobët, se i të parit, por duke u bazuar në transmetimet dhe rrugët e shumta të këtij teksti më e pakta që mund të gjykohet rreth këtij hadithi do të ishte ta quanim “hadith të mirë” (hasen). Është për t’u përmendur fakti se imam Ahmedi në transmetimin e tij i ka bashkuar të dy këto transmetime në një hadith të vetëm duke mos e ndarë atë, siç vepruam ne në ndarjen e tij.
Rëndësia e hadithit:
Hadithi i lartpërmendur është prej më madhështorëve në temën e tij. Ai në vetvete përmend udhëzime bazë, të cilat nuk kanë të zëvendësuar në kapitujt e tyre. Hadithi është i ndarë në këshilla, të cilat nëse do të ndaleshim dhe t’i shpjegonim secilën veç e veç do të duhej të shkruheshin fletë të tëra. Kjo edhe për faktin se këshilla të tilla janë formula dhe çelësa për kapitujt rreth të cilëve ato flasin. Ky është një hadith, të cilin çdo prind duhet ta mësojë së pari vetë e pastaj edhe fëmijëve të vet. Kjo për arsye se rregullat e përmendura në të janë pjesë e besimit pa të cilat ai do të ishte i mangët e në disa raste edhe i pa pranuar.
Disa nga dijetarët e selefit për rëndësinë e tij thonë: “Meditova rreth këtij hadithi kuptimi i të cilit më bëri aq shumë përshtypje, sa për pak e humba vetëdijen. Mjerë për ata që nuk kanë njohuri rreth këtij hadithi”
Komentimi i hadithit:
Nëse do të ndaleshim për t’ia dhënë hakun këtij udhëzimi dhe këshille profetike pa dyshim do të na duhej shumë kohë dhe hapësirë, gjëra të cilat nuk i kemi në dispozicion, as njërën e as tjetrën. Sa për t’u argumentuar për atë që thashë dua të përmend faktin se Ibën Rexhebi, Allahu e mëshiroftë, këtë hadith e komentoi në një vëllim të plotë të përbërë prej disa qindra faqesh. (Ky vëllim titullohet: “Nurul iktibas fi mishkat uesijetin-nebiji libni Abas”, libër i cili u botua për herë të parë në vitin 1347 h. në Mekë). Në këtë rast do t’i veçoja me përgjigje dy pyetje, e para: çfarë do të thotë shkurtimisht çdo këshillë e Profetit, sal-lallahu alejhi ue selem, pra, cili është kuptimi i drejtë i secilës prej tyre dhe pyetja e dytë: cila ishte strategjia profetike që zgjodhi një djalosh të moshës së re për ta këshilluar me fjalë të tilla madhështore, pse ato nuk ia tha dikujt më të moshuar, cila ishte prapavija e zgjedhjes së këtyre fjalëve dhe kësaj moshe dhe çfarë i lidh ato të dyja ndërmjet tyre (moshën dhe fjalët që kanë të bëjnë me akiden- ajo ishte rrënjosja e akides së vërtetë që në rini).
“O djalosh, do t’i mësoj ca fjalë (do t’i jap ca këshilla)”
Kjo mënyrë se si e fillon këshillën në psikologji njihet si ndër më të efektshmet për të zgjuar interesimin e dëgjuesit për fjalët që vijnë në vazhdim, gjë të cilën çdo mësues apo pedagog duhet ta përdorë me nxënësit e vet. Pra, Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, dëshironte të zgjonte interesimin maksimal tek Ibën Abasi, radijallahu anhu, që këshillat në fjalë t’i mbante mend sa më mirë, sepse do të vinte dita që ai t’ua mësonte të tjerëve. Sipas historisë ashtu ndodhi, pra, Ibën Abasi i mbajti mend mirë ato fjalë, i transmetoi ato pa i harruar dhe ajo që është për t’u habitur është se i vetmi sahabi, i cili transmeton këtë hadith ishte Ibën Abasi. Kjo gjë na jep të kuptojmë se interesimin që donte të ngjallte Profeti tek ky djalë nuk ishte pa qëllim, sepse duhej ta përgatiste atë që të mbante mend mirë, sepse do të vinte koha kur ai do të ishte i vetmi që do ta mbante mend atë hadith për t’ua transmetuar pasardhësve të Islamit.
“Ruaje Allahun Allahu të ruan ty, ruaje Allahun do ta kesh në anën tënde” (Ruaje Allahun do ta kesh para vete)
Allahu nuk ka nevojë që dikush ta ruajë, kjo për arsye se Ai nuk ka frikë nga askush dhe nuk është i nevojshëm për askënd, është i Gjithëfuqishëm dhe Zot i çdo sendi. Për të ka nevojë çdokush e Ai s’ka nevojë për askënd. Pra, me fjalën “Ruaje Allahun” këtu është si qëllim ruaj kufijtë e caktuar nga Allahu, kryeji urdhëresat e Tij dhe largohu nga ndalesat e Tij. Nëse vepron kështu, atëherë si rezultat i saj është që Ai të të ruajë ty nga çdo e keqe. Pra, ruajtja jote e Allahut nuk i kthehet askujt tjetër me dobi përveçse vetes tënde. Njeriu nuk e ruan Allahun, pra Qenien e Tij, nuk e ruan gjithësinë e Tij, planetët, yjet, diellin e as hënën, por vetëm dy gjëra që në krahasim me ato të parat janë shumë kërkesa të vogla, pra, kërkohet prej njeriut t’i kryejë farzet dhe të largohet nga haramet, e nga mirësia e madhe e Zotit, Ai si shpërblim e ruan të tërë njeriun në këtë botë dhe në botën tjetër, ia ruan trupin dhe shpirtin e tij. Nga njeriu kërkohet shumë pak kurse kundrejt saj i jepet si shpërblim shumë më tepër, e kjo është mirësia e Zotit, që ia jep atyre që do nga robërit e vet.
Ai jo vetëm që e ruan besimtarin, por edhe kalon në anën e tij apo para tij. Pra, kur besimtari është në telashe Allahu do të jetë në anën e tij dhe do ta ndihmojë atë, por edhe nëse është në mëdyshje për ndonjë problem dhe nuk di nga t’ia mbajë, atëherë Allahu do ta udhëzojë tek më e mira dhe më e drejta. Aq mirë e udhëzon dhe ia rregullon punët, sa çdo hap që ai bën, çdo fjalë që ai flet dhe çdo lëvizje që ai bën të gjitha i vepron me inspirim të drejtpërdrejt nga Zoti Fuqiplotë, ku ka raste që edhe vetë njeriu habitet se si ju lehtësuan aq shumë punët duke dalë nga telashet si mos më mirë.
“nëse kërkon gjë atëherë kërkoje atë prej Allahut”
Kjo porosi është përmendur edhe në ajetin e Allahut, të cilin e lexojmë shumë herë në ditë në pesë kohët e namazit, pra, është këshillë e nxjerrë nga ajeti i katërt i sures Fatiha: “Ijake nabudu ue ijake nestein”, që do të thotë: “Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë.”.
Kërkimi i gjërave ndahet në dy lloje: gjëra për të cilat mund të ndihmojë vetëm Allahu dhe të tjera në të cilat mund të ndihmojnë edhe krijesat. Në këtë hadith futet lloji i parë i këtyre kërkesave, prej tyre do të veçonim: udhëzimin, faljen e gabimeve, forcimin në adhurim, faljen e xhenetit, ruajtjen nga zjarri etj.; pra, shumica e tyre kanë të bëjnë me çështje të fesë. Kurse lloji i dytë është: ndihma mjekësore, ndihma me të holla për të ndërtuar shtëpi, dërgimi i shokut me makinë nga një qytet tek tjetri etj., në këtë porosi profetike futet lloji i parë, sepse gjëra të tilla kërkohen vetëm nga Allahu Fuqiplotë, që është i Vetmi që e ka mundësinë për të realizuar gjëra të tilla. Me këtë këshillë Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, donte të krijojë tek Ibën Abasi besimin e patundur, se për çdo fatkeqësi duhet të kthehesh tek Allahu dhe vetëm Atij duhet t’i lutemi. Zakonisht njerëzit, të cilët kanë bindje të tilla mundësia për të devijuar tek ata është shumë e vogël, sepse ata për çdo gjë i kthehen Zotit dhe vetëm Atë e konsiderojnë Qetësues të brengave të tyre.
“Mos harro se sikur i tërë umeti të bashkohen për të sjellë ndonjë dobi, të cilën Allahu nuk e ka caktuar për ty, atëherë nuk do të kenë mundësi ta bëjnë atë të mirë, dhe në të kundërtën, nëse mblidhen për të bërë ndonjë të keqe asgjë nuk mund të bëjnë përveç asaj, të cilën Allahu e ka caktuar”
Përmes kësaj këshille Profeti, sal-lallahu alejhi ve selem, dëshironte që tek Ibën Abasi të mbjellë besimin në caktimin (kaderin) e Allahut. Besimi në caktimin e Allahut manifestohet duke krijuar bindjen e plotë në zemër, se çdo e mirë dhe e keqe ndodh vetëm me lejen e Allahut dhe caktimin e tij. Duke krijuar një bindje të tillë, atëherë besimtari e ka shumë të lehtë që ta pranojë çfarëdo tragjedie që i ndodh. Telashet nuk e zmbrapsin nga qëllimi i krijimit dhe nga lufta me epshin dhe shejtanin për ta fituar xhenetin. Pra, çdo e mirë dhe e keqe është e caktuar nga Allahu, por duhet pasur kujdes, që në çështjet e adhurimit të mos krijohet një bindje e tillë e kështu njeriu duke menduar se nëse është shkruar tek Zoti të jetë prej adhuruesve, atëherë do të jetë i tillë dhe e kundërta. Një bindje e tillë assesi nuk duhet të krijohet tek njeriu dhe kështu t’i lërë ibadetet, përkundrazi duhet të punojë sa më shumë punë të mira, duke mos pritur kaderin se çfarë do të bëjë me të. Profeti, sal-lallahu alejhi ve selem, na mëson që të vrapojmë tek punët e mira, sepse gjithkujt do t’i lehtësohet puna ashtu si është shkruar për të, pra, do të lehtësohen punët ashtu si do t’i drejtosh ti vetë. Punët ndahen në dy grupe: punë në të cilat njeriu nuk ka zgjedhje dhe të tjera në të cilat ka zgjedhje. Për të parat ai nuk jep llogari, sepse ndodhin me dëshirën e Zotit duke mos pasur asnjë mundësi që njeriu të ndërhyjë në to, ku për këtë shkak edhe nuk pyetet për to apo nuk merret në përgjegjësi. Ndërsa lloji i punëve në të cilat njeriu ka zgjidhje dhe i punon me dëshirën e vet, ai do të pyetet për to dhe do të japë llogari për to, duke mos harruar se edhe këto të fundit njeriu i punon vetëm pas dëshirës dhe lejes së Allahut, sepse sikur të mos dëshironte Zoti, as ato nuk do të mund t’i punonte robi. Në këtë pikë nuk dua të zgjerohem më shumë, sepse është një temë mjaft e gjerë dhe që nuk kemi hapësirën e duhur ta konkretizojmë më tepër.
“Janë ngritur lapsat dhe janë tharë letrat (në të cilat është shkruar caktimi-kaderi).”
Kjo fjalë na jep të kuptojmë, se kaderi i gjërave tashmë është i caktuar dhe i shkruar. Lapsat me të cilët është shkruar ai janë ngritur, ngjyra me të cilën është shkruar dhe letra në të cilën është shënuar janë tharë. Kaderi është shkuar pesëdhjetë mijë vite para se të krijoheshin të gjitha krijesat, sipas transmetimeve të sakta të haditheve.
“Njihu tek Allahu (me adhurim) në lehtësi do të njohë Ai në vështirësi.”
Ky është një rregull mjaft i qartë për të gjithë njerëzit, pra, nëse dëshiron që Allahu të të njohë dhe të ndihmojë, atëherë kur je në vështirësitë më të mëdha duhet edhe ti ta njohësh Atë kur je në lehtësi. Kjo që përmendet në këtë hadith u vërtetua në rastin e Junusit, alejhi selam, dhe të Faraonit, ku i pari ishte i njohur tek Allahu me adhurim në kohë të mira, mirëpo kur ai hyri në vështirësi, atëherë Allahu iu përgjigj në çastet e tij më të vështira, pikërisht kur ai ishte në barkun e peshkut. Kurse me Faraonin ndodhi e kundërta, ai nuk e njihte Zotin e vet në lehtësi e atëherë kur kërkoi ndihmë nga Allahu gjatë vështirësisë së mbytjes në ujë Ai nuk iu përgjigj, pra, nuk e njohu.
“Dije se ndihma vjen pas sabrit”
Nuk ka ndihmë e fitore pa sabër, e sabri është veti e burrave. Ajo krijohet në zemrën e njeriut pasi ai të kalojë shumë peripeci me vendosmëri dhe bindje në fitore. Me sabër në adhurim fitohet xheneti, me sabër në lexim fitohet dija, me sabër ndaj armikut fitohet beteja, me sabër ndaj lezeteve të dunjasë fitohet lufta ndaj shejtanit. Pra, kushdo prej nesh duhet ta ketë të pjekur në kokën e vet, se kurrfarë ndihme nuk vjen pa sabër, gjithashtu ndihma vjen veç pas telasheve, sepse po të mos kishte telashe, atëherë as nuk do të kishte nevojë për sabër. Njerëzit nuk dallohen ndërmjet tyre me shumë aftësi dhe veti përmes të cilave mund të arrijnë në realizimin e qëllimeve të tyre, por ata që i arrijnë synimet e veta dallohen zakonisht nga dështuesit shumë qartë vetëm me përkushtimin apo sabrin e tyre në një punë të caktuar.
“Fitorja vjen pas sprovës dhe pas çdo vështirësie vjen lehtësimi.”
Më lart përmendëm se ndihma vjen pas sabrit, gjithashtu përmendëm se ndihmës i paraprin zakonisht sprova, sepse sikur të mos kishte sprovë njeriu, nuk do të kishte nevojë për sabër. Pra, ajo që u përmend më lart vërehet shumë qartë në këtë pjesë të hadithit, në të ceket se fitorja vjen pas sprovës, gjë e cila duhet ta stimulojë besimtarin, që kur ta godasë ndonjë sprovë të mos mërzitet, përkundrazi fillimisht duhet të bëjë sabër e pastaj të shpresojë në fitoren sa më të shpejtë. Dhe pas çdo vështirësie duhet ta dijë se vjen lehtësimi. Sado që sprovat dhe vështirësitë të shtohen, aq më afër është fitorja dhe lehtësimi. Sa më shumë që njeriut fillojnë t’i shtohen sprovat, atëherë fillojnë t’i humbin shpresat nga njerëzit, gjë e cila e lidh shpresën e vet vetëm me Allahun, ku si shkak i saj është edhe ndihma e shpejtë e Zotit, sepse prej kushteve të fitores është edhe t’i këpusësh shpresat nga çdokush tjetër dhe të lidhesh me Allahun.
***
Pra, këto ishin këshillat, të cilat Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, ia ka dhënë Ibën Abasit. Fakti pse Resulullahi e zgjodhi këtë djalë të ri për këto këshilla kaq madhështore na jep të kuptojmë, se çdo udhëheqës fetar dhe çdo prind duhet t’iangulisë në zemër fëmijëve të tij këto fjalë, duke ia shndërruar ato në pjesë të besimit. Pra, të gjithë të rinjtë duhet të kenë dije rreth ruajtje së kufijve të Zotit, rreth kaderit, të mbështetet dhe të kërkojë ndihmë vetëm nga Allahu, Atij t’ia kushtojë adhurimin, kur është në lehtësi dhe ta dijë se ndihma vjen me sabër dhe ajo vjen pas çdo sprove, si dhe çdo vështirësi pas vetes sjell lehtësimin. Nëse të gjitha këto i rrënjosim në zemrën e çdo të riu, atëherë pa dyshim ai djalosh në jetën e tij do të jetë më i përgatitur për çdo sfidë të saj dhe i gatshëm në çdo kohë që të sakrifikojë për Allahun.
Sa i përket shkakut pse Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ue selem, zgjodhi një djalosh për këto këshilla kaq madhështore, duke mos ia thënë ato dikujt tjetër më të vjetër se ai; ndër urtësitë që do të veçonim është fakti se Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, mësoi një të ri, të cilit këto këshilla do t’i duheshin në jetë. Ato kanë të bëjnë me jetën e një besimtari dhe meqë janë madhështore duhet t’i mësoheshin çdo të riu, që t’i ketë si çelës për jetën e tij dhe peripecitë me të cilat do të ndeshet në të ardhmen. Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, gjithashtu duke i dhënë këtij djaloshi këto këshilla na jep të kuptojmë, se mësime të tilla duhet t’i jepen njerëzve në rininë e tyre, ku përmes kësi mësimesh këta të rinj do të burrërohen dhe do të kaliten për të ardhmen, e cila është në duart e tyre.
Raste të ngjashme me të Ibën Abasit, radijallahu anhu, në historinë profetike kemi shumë, ku i Dërguari i Zotit, sal-lallahu alejhi ue selem, i mësonte dhe i këshillonte të rinjtë, të cilët më vonë do të bëheshin bartës të mësimeve profetike dhe udhëheqës të umetit. Ai, sal-lallahu alejhi ue selem, i tregoi Muadh ibën Xhebelit në rininë e tij, se çfarë të drejtë ka Allahu ndaj robërve të Vet dhe çfarë të drejtë kanë ata ndaj Zotit. Enes ibën Malikut që në fëmijëri i tregonte shumë fshehtësi dhe punë të rëndësishme, të cilat nuk ia ka treguar treguar as edhe sahabëve të mëdhenj, e kishte raste kur Enesi pyetej nga nëna e tij se çfarë pune kishte kryer për Profetin, sal-lallahu alejhi ue selem, e ai ja kthente se nuk mundej të tregonte, ngase është një e fshehtë mes tij dhe të Dërguarit. Pra, e edukoi ta mbajë fjalën dhe të mos e zbulojë fshehtësinë e tjetrit.
Abdullah ibën Omerin, radijallahu anhu, e morri në betejën e Uhudit akoma pa i mbushur të njëzetat. Usame ibën Zejdin e caktoi komandant suprem në një ekspeditë nën komandën e të cilit ishin edhe sahabet më të mëdhenj të asaj kohe, i cili edhe pse vdiq Profeti nuk u zmbraps e as nuk u demoralizua nga një fatkeqësi e tillë e kështu ta humbte betejën, por përkundrazi vazhdoi përpara derisa korri fitore.
Raste të tilla në historinë profetike ka shumë, përmes të cilave vërehet qartë se Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, i kushtonte shumë rëndësi rinisë, edukimit të tyre, mbjelljes së akides së pastër në zemrat, vetëdijesimit të tyre, i burrëronte ata me veti nga më madhështoret, duke e ngritur vetëdijen tek ta përtej viteve dhe moshës në të cilën jetonin. Kjo mënyrë edukimi ishte shumë e suksesshme, ku si pasojë e saj shumë djelmosha u bënë në të ardhmen njerëz të mëdhenj, udhëheqës të umetit dhe historia e tyre ruhet e gjallë edhe sot e kësaj dite.
Lulzim Mehmet Susuri
Burimi: www.ehlihadithi.com
http://www.islamifejaevertete.com
