Hallalli, harami, dyshimi dhe llojet e zemrave
عن ابي عبد الله النعمان بن بشير رضى الله عنهما قال
سمعت رسول الله صلى الله عليه و سلم يقول:” إن الحلال بين و إن الحرام بين,و بينهما أمور مشتبهات لا يعلمهن كثير من الناس و فمن اتقى الشبهات فقد استبرأ لدينه و عرضه, و من وقع في الشبهات وقع في الحرام, كالراعي يرعى حول الحمى يوشك أن يرتع فيه , الا و إن لكل ملك حمى , ألا و إن حمى الله محارمه, ألا و إن في الجسد مضغة إذا صلحت صلح الجسد كله و إذا فسدت فسد الجسد كله الا و هي القلب.
رواه البخاري و مسلم
Ebu Abdullah En-Nu’man ibën Beshiri, Allahu qoftë i kënaqur me të, thotë: “E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut alejhi selam duke thënë: “Vërtet e lejuara (hallalli) është e qartë, por edhe e ndaluara (harami) është e qartë. Ndërmjet tyre gjenden gjëra të dyshimta, të cilat shumë njerëz nuk i dinë. Kush mbrohet nga gjërat e dyshimta, e ka ruajtur fenë dhe nderin e tij, ndërsa kush bie në gjërat e dyshimta, ka rënë në të ndaluarën, ngjashëm me bariun, i cili e ruan kopenë rreth vendit (kullotës) të ndaluar, në çast kopeja mund t’i ikë dhe të kullotë në të. Çdo mbret ka një zonë ku ndalohet hyrja e të tjerëve, kurse zona e ndaluar e Allahut janë ndalesat e Tij. Në trupin e njeriut është një organ, kur ai është i mirë (shëndoshë), i shëndoshë është tërë trupi, kur prishet, prishet tërë trupi. Ai (organ) është zemra.” (Transmeton Buhariu dhe Muslimi)
Falënderojmë Allahun xh.sh., i Cili e zbriti Kuranin Famëlartë komentues dhe zbërthyes të të gjitha gjërave dhe dërgoi Muhamedin alejhi selam komentuesin më të mirë të fjalëve të Tij.
Thotë Allahu në Kuran: “…Ty ta zbritëm Kuranin, që t’u shpjegosh njerëzve atë që u është shpallur atyre, me shpresë se do ta studiojnë (Kuranin).” (En Nahl, 44)
Transmeton Ebë Dherri, Allahu qoftë i kënaqur me të, duke thënë: “Vdiq Pejgamberi alejhi selam dhe nuk kishte shpezë që fluturonte me krahë në qiell e që të mos na ketë treguar Pejgamberi alejhi selam dituri për të.” (Transmeton Ahmedi, Bezari dhe Taberaniu në kebir)
Rëndësia e këtij hadithi
Hadithi në fjalë është tepër i rëndësishëm dhe është një nga bazat ku mbështetet ligji islam. Nga kjo pikëpamje, po cekim mendimet e disa dijetarëve islamë, që flasin mbi rëndësinë e këtij hadithi.
Thotë Imam Ahmedi: “Bazat e Islamit janë të ngritura mbi tre hadithe: hadithi i Omerit, Allahu qoftë i kënaqur me të: “Vërtet veprat shpërblehen sipas qëllimeve”, hadithi i Aishes, Allahu qoftë i kënaqur me të: “Kush shpik në çështjen (fenë) tonë diçka që nuk është nga ajo, ajo është e refuzuar” dhe hadithi: “Vërtet e lejuara është e qartë, por edhe e ndaluara është e qartë.”
Is’hak ibën Rahavejhi thotë: “Katër hadithe janë nga baza e fesë, ato janë tri të parat (të sipërpërmendurat) dhe i katërti është hadithi: “Vërtet çdonjëri prej jush formohet në barkun e nënës së tij…”.
Ndërsa Mundhiriu thotë: “Dijetarët janë në ujdi se ky hadith është tepër i rëndësishëm.”
Shpjegimi i përgjithshëm i hadithit
Hadithi na udhëzon se ajo që ka lejuar Allahu dhe i Dërguari i Tij alejhi selam dhe ajo që ka ndaluar Allahu dhe i Dërguari i Tij është më se e qartë, mirëpo frika për vetë muslimanin është rreth gjërave të dyshimta, për të cilat nuk dihet qartë lejimi dhe ndalimi i tyre nga shumë njerëz. Ai që largohet nga ato gjëra të dyshimta për të, e ka mbrojtur fenë duke u ikur ndalesave. Gjithashtu, ai që u ikën atyre, e ka mbrojtur edhe nderin e tij nga fjalët e njerëzve, të cilët mund ta qortojnë për shkak të përfshirjes së tij në ato gjëra të dyshimta.
Ai që nuk u largohet gjërave të dyshimta, ose e ka futur veten e tij në ndalesa, ose ua ka mundësuar të tjerëve që t’ia cenojnë nderin.
Studimi i hollësishëm i këtij hadithi na mëson se përfshin tërësinë e Islamit. Ky hadith bën fjalë për normën e gjërave të lejuara, të ndaluara dhe të gjërave që janë të dyshimta.
Pas tërë kësaj, Pejgamberi alejhi selam na sjell shembull praktik për atë që vepron gjëra të dyshimta duke e ilustruar këtë vepër me rastin e bariut, i cili ruan delet apo kafshët e tij afër një zone, të cilën pronari i saj e ka siguruar. Ekziston dyshimi që për shkak të afërsisë së kullosës me këtë zonë, delet mund të futen në të. Kështu qëndron puna edhe me atë i cili vepron gjëra të dyshimta, se ai shumë qartë u afrohet gjërave të ndaluara dhe kur u afrohet atyre, mund të bjerë shumë lehtë në to.
Pejgamberi alejhi selam sinjalizon se veprat e dukshme tregojnë për të padukshmet se a janë të mira apo jo, duke thënë se në trup është një organ (zemra), që nëse përmirësohet, përmirësohet trupi dhe e kundërta. Nëse njeriu punon vepra të mira me gjymtyrët e tij, kjo aludon për mirësinë e zemrës dhe nëse punon vepra të ndaluara dhe u shmanget nënshtrimeve, kjo aludon për përkeqësimin e zemrës.
Prandaj ky hadith kërkon nga muslimani njohjen e plotë të dispozitave primare dhe sekondare të sheriatit. Gjithashtu, duhet ditur se ky hadith është bazë esenciale e devocionit e me këtë aludojmë për shmangien e besimtarit nga gjërat që janë të dyshimta.
Në bazë të këtij hadithi juristët islamë gjërat i ndajnë në tri kategori:
1. gjëra të lejuara të qarta, siç janë ngrënia e bukës, të folurit etj.,
2. gjëra të ndaluara të qarta, siç janë alkooli, bixhozi, amoraliteti etj..
3. gjëra të dyshimta, dispozitat e të cilave nuk janë saktësuar; nuk dihet se a janë të lejuara apo të ndaluara. Për këtë lloj nuk dinë shumica e njerëzve, mirëpo këto dispozita i dinë dijetarët islamë, duke u thelluar në argumente, siç thotë Imam Neveviu:
“Gjërat e dyshimta janë ato gjëra lejimi apo ndalimi i të cilave nuk është i qartë, prandaj dhe nuk njihen nga shumica e muslimanëve. Ndërsa dijetarët janë në gjendje që përmes argumenteve apo analogjisë ta nxjerrin dispozitën përkatëse të Islamit lidhur me këto gjëra dhe të gjykojnë nëse ato përfshihen në kategorinë e parë apo të dytë.”
Nga fjalët e Imam Neveviut mund të përfitojmë se si dijetarët islamë i nxjerrin ligjet juridike islame, pra qoftë përmes argumenteve nga Kurani, apo Suneti apo përmes analogjisë-kijasit (Rregulli i kijasit është “Krahasimi i një gjëje për të cilin nuk ka argument me diçka tjetër që ka argument, duke u barazuar në ngjashmërinë që ekziston ndërmjet tyre), si p.sh. ndalimi i alkoolit është i qartë për muslimanët dhe s’ka polemikë rreth kësaj ndalese, ngase për të dëshmon Kurani, Suneti, konsensusi dhe analogjia. Mirëpo mund të pyesim për ndalimin e drogës, a kemi ndonjë argumenti, meqenëse nuk ka ekzistuar në kohën e Pejgamberit alejhi selam dhe nuk ka ndonjë argument konkret për të. Dijetarët islamë lidhur me ndalimin e drogës kanë përdorur analogjinë si argument për ndalin të drogës, duke e krahasuar alkoolin me drogën në ngjashmëri mes tyre, prandaj dhe kanë deklaruar se dhe droga është e ndaluar.
Çfarë kuptimi kanë gjërat e dyshimta në fe
Dijetarët islamë kanë mendime kontradiktore rreth kuptimit të këtyre fjalëve, Ibën Haxheri ka cekur katër mendime nga dijetarët islamë.
Mendimi i parë: Me këto fjalë nënkuptojmë mospërputhjen në mes argumenteve në shikim të jashtëm.
Koment dhe sqarim i këtij mendimi: Është e ditur se në esencë argumentet nga Kurani dhe Suneti i saktë nuk bien asnjëherë ndesh njëri me tjetrin, ngase që të gjitha kanë një burim, por nëse kjo ndodh te ndonjë individ, defekti është te gjurmuesi i këtyre argumenteve e jo te argumenti apo Ligjdhënësi, si p.sh. një ndër çështjet juridike që është debatuar nga e kaluara dhe e tanishmja në mes të juristëve islamë është dhe çështja juridike që ka të bëjë me martesën e muhrimit (muslimani që ka veshur ihramin për haxh apo umre). Pra, a lejohet që personi që ka hyrë në ihram të martohet apo të martojë dikë derisa është i veshur me të? Juristët islamë kanë dy mendime:
A) Shumica e juristëve islamë mendojnë se një çështje e tillë është e ndaluar, duke u bazuar në këto argumente.
1. Transmeton Othman Ibën Afani, Allahu qoftë i kënaqur me të, se Pejgamberi alejhi selam ka thënë: “Muhrimi as nuk martohet vetë, as nuk marton dikë tjetër.” (Muslimi dhe Sunenet e tjera)
2. Transmeton Ebi Rafi’ë, i cili thotë se Pejgamberi alejhi selam është martuar me Mejmunen duke qenë i liruar nga ihrami dhe ka hyrë dhëndër tek ajo duke qenë i liruar nga ihrami dhe unë isha shkes (mësit) i tyre.” (Ahmedi dhe Termidhiu)
B) Disa nga juristët islamë mendojnë se një çështje e tillë është e lejuar, duke u bazuar në një hadith të cilin e transmeton Ibën Abasi, Allahu qoftë i kënaqur me të, i cili thotë: “Pejgamberi alejhi selam është martuar me Mejmunen duke qenë në ihram.” (Buhariu dhe Muslimi)
Nëse i shikojmë këto argumente në shikim të jashtëm, vërejmë se janë kontradiktore me njëra-tjetrën, edhe pse janë të sakta, mirëpo juristët islamë kanë punuar me gjithë këto hadithe, duke i grumbulluar dhe duke ia dhënë çdo argumenti pozicionin e vet dhe thonë se sa u përket dy argumenteve të para, s’kemi ndonjë paqartësi. Kurse sa i përket hadithit të Ibën Abasit, dijetarët e mendimit të parë thonë se Ibën Abasi kur ka transmetuar këtë ngjarje ka qenë shumë i ri, pastaj në raste të tilla ai që ka qenë prezent në ngjarje ka përparësi më tepër që t’i merret fjala se të tjerëve. Në këtë rast Ebu Rafi’ë ka qenë shkes dhe s’ka mundësi që të ketë gabuar në përshkrimin e kësaj ngjarjeje. Edhe pse argumenti i mendimit të dytë është më i fuqishëm për nga zinxhiri.
Mendimi i dytë: Lidhur me kuptimin e fjalëve të dyshimta. Mospërputhja e mendimeve të dijetarëve në lidhje me një çështje të caktuar. Kjo lind si rrjedhojë e së parës.
Mendimi i tretë: Me këtë fjalë nënkuptohen gjërat e papëlqyera, mekruhe, pasi ato anojnë si nga hallalli, ashtu edhe nga harami. Prandaj dijetarit nuk mund t’i ikë dallimi i një dispozite të tillë dhe sipas tyre gjëra të dyshimta janë gjërat e papëlqyera. Kështu që nëse ai kryen shumë gjëra të papëlqyera, atëherë ai është futur në gjëra të dyshimta dhe në këtë mënyrë i afrohet zonës së ndaluar- haramit. Siç transmeton Ibën El Muniri nga hoxha i tij, Elkabari, i cili thotë: “Mekruhu është një pengesë mes robit dhe ndalesës. Kush punon shumë mekruhe, i është afruar haramit.” (Shiko Fet’hul Bari 1/127 dhe Nejlul Evtar 5/322)
Mendimi i katërt: Me këto fjalë aludohet për gjërat e lejuara, mubah. Thotë Elkabariu: “E lejuara është një pengesë mes robit dhe mekruhut. Kush vepron shumë nga to, i është afruar mekruhut.”
Ibën Mundhiri gjërat e dyshimta i ka ndarë në tre grupe:
1) Gjëja për të cilën njeriu është i bindur se është haram, pastaj dyshon në atë se a është ajo ende e ndaluar apo ndoshta është lejuar. Kjo gjë nuk guxon të kryhet, përderisa të mos jetë i bindur plotësisht se ajo vepër është bërë e lejuar, si p.sh. nëse kemi dy dele të therura pranë vetes, njërën prej të cilave e ka therur një ateist, por nuk e dimë se cilën, atëherë neve na ndalohen që të dyja.
2) E kundërta e së parës, që do të thotë se një gjë është e lejuar, por dyshohet se a është bërë haram apo jo, si p.sh. të dyshuarit në prishjen e abdestit, pasi njeriu e di me siguri se ka marrë abdest më parë. Kryerja e kësaj pune nuk prish punë.
3) Gjëja që njeriu dyshon se a është e lejuar apo e ndaluar. Më mirë është të heqë dorë prej saj, siç ka vepruar Pejgamberi alejhi selam me hurmat e hedhura. Transmeton Ebu Hurejra nga Pejgamberi alejhi selam se ka thënë: “Kur kthehem në shtëpi, gjej ndonjë hurmë në shtratin tim. Vendos ta ha dhe e afroj afër gojës, mandej frikësohem se mos është prej sadakasë (lëmoshës) dhe e hedh.” (Buhariu dhe Muslimi)
Shkaqet e dyshimeve
Disa dijetar islamë thonë se ekzistojnë dy shkaqe në gjërat e dyshimta:
1) Dyshimi në argument, ky është dy llojesh:
a) a është ky argument i saktë apo jo?
b) nëse është i saktë, a aludon ky hadith për këtë çështje juridike apo jo?
2) Dyshimi në përshtatshmërinë e argumentit për këtë çështje juridike, si p.sh. kur argumenti s’ka të bëjë me atë çështje, ose është i përgjithshëm, ose i anuluar etj..
Mjetet nismëtare të dyshimeve
1) Dituria e mangët, që do të thotë se moszotërimi i diturisë së mjaftueshme inicion dyshimet, ndërsa ai që ka diapazon të gjerë diturie, njeh dispozita që nuk i njohin të tjerët. Për këtë duhet të pajisemi me dituri sa më tepër dhe që dituria të jetë e bazuar dhe e çiltër.
2) Kuptimi i mangët, që do të thotë kuptimi i dobët. Kjo ndodh nëse personi ka diapazon të gjerë të diturisë, mirëpo i mungon kuptimi i gjërave. Nga ky kontest personit të tillë i koklaviten çështjet dhe s’mund t’i dallojë ligjet.
3) Gjurmimi i dobët dhe mospërqendrimi në to. Kjo ndodh kur njeriu nuk bën gjurmim të mjaftueshëm në argumente, por grumbullon vetëm disa prej tyre duke i neglizhuar të tjerat ose injoruar ato, prandaj në raste të tilla njeriu ka mundësi të bjerë në gjëra të dyshimta e nganjëherë të shkojë edhe përtej saj. Kjo ndodh kur njeriu gjurmon pjesërisht në një çështje juridike si, p.sh. shtrohet pyetja rreth një çështjeje juridike që ka të bëjë me abdestin apo guslin, bie fjala, veshët a janë pjesë e fytyrës apo pjesë e kokës? Nëse gjurmimi gjatë kësaj çështjeje juridike është jo i mjaftueshëm dhe personi ka dëgjuar apo studiuar se veshët janë pjesë e fytyrës, duke mos i njohur edhe mendimet e tjera, kur p.sh. e sheh një njeri duke marrë abdest, i cili vetëm i përshkon – u jep nes veshëve- mund t’i thotë atij se ti s’ke abdest, ngase nuk i ke pastruar veshët, por vetëm i ke përshkuar. Ia kthen i dyti se veshët, sipas gjurmimit tim, janë pjesë e kokës dhe ata përshkohen. Një çështje e tillë jo rrallëherë shpie edhe në ngatërresa mes muslimanëve, prandaj për këtë duhet të thellohemi në kërkimin e diturisë.
4) E fundit dhe më e rëndësishmja është qëllimi jo i pastër. Me këtë aludojmë kur njeriu synon që vetëm fjala e tij të triumfojë e jo e vërteta, pa marrë parasysh se mendimi i tij është apo jo i qëlluar. Personi me këtë bindje është i privuar nga arritja e diturisë së shëndoshë (Allahu na mbrojttë nga kjo!), ngase një person i tillë aludon me dituri pasimin e epsheve, pasioneve. (Shiko Sherh erbain eNevevie të Ibën Uthejminit f.101-102 [me ca ndërhyrje individuale].)
Shembuj praktik rreth dyshimeve
Në jurisprudencën islame kemi shembuj të shumtë që mund të na shërbejnë lidhur me gjëra të dyshimeve, mirëpo unë shfrytëzoj nga rasti për të sjellë vetëm dy shembuj praktik tepër të rëndësishëm për shoqërinë islame:
1) Kemi të bëjmë me konsumimin e diçkaje e cila që nga e kaluara e ka dëmtuar shoqërinë dhe individin. Dëmtimi nga kjo pije është shumë i madh nga aspekti shëndetësor dhe ekonomik. Sikur ta braktisnin muslimanët atë, vetëm me ato shpenzime do lulëzonin xhamitë nëpër vendbanimet e tyre, do ngriheshin shumë institucione fetare e të tjera me perspektivë individuale dhe shoqërore. Fjala është për kancerin e këtij shekulli, duhanin. Duhani nuk ka ekzistuar në kohën e zbritjes së Kuranit, prandaj dhe kur është shfaqur, ka qenë çështje e dyshimtë, derisa dijetarët e kanë verifikuar këtë çështje dhe kanë dhënë vendimin e tyre. Mirëpo në kohën tonë kjo çështje është e qartë si dielli në mes të ditës. Pasi mjekësia ka përparuar mjaft, falë Allahut xh.sh., mjekët e kanë studiuar duhanin dhe kanë thënë se dëmi i duhanit është i paevitueshëm dhe tepër i rrezikshëm. Organizata Botërore e Shëndetësisë dhe shumë të tjera e ndalojnë pirjen e duhanit rreptësisht dhe nga kjo pikëpamje kanë marrë qëndrim edhe dijetarët islamë, se pirja e duhanit është haram, rreptësisht e ndaluar. Këtë qëndrim e mbrojnë shumë dijetarë dhe komisione fetvash në botën islame, si: Komisioni i Fetvave në Arabinë Saudite, Shtëpia e Fetvave në Egjipt, dijetarët e Universitetit të Az’harit, etj.. Duhani është ndaluar duke u krahasuar me dëmet shëndetësore dhe materiale që rrjedhin prej tij.
2) Përzierja e hallallit me haramin dhe nuk mund të dihet çështja saktësisht. Kjo është disa llojesh:
a) kur përzihet kafsha e therur me atë të ngordhur, ose një e ngordhur me dhjetë të therura. Në raste të tilla përdorim rregullin juridik i cili thotë: “Kur të grumbullohet hallalli dhe harami, e mund harami”. Ngjashëm me këtë është kur marrin pjesë në therje të kafshës një musliman dhe një ateist, kjo kafshë nuk lejohet të hahet.
b) kur pasuria e dikujt përbëhet prej parave hallall (të fituara në mënyrë të ligjshme) dhe haram (të fituara në mënyrë jo të ndershme). Në këtë rast, dijetarët islamë thonë se nëse shumica e pasurisë është haram, nuk lejohet përdorimi i kësaj pasurie, nëse hallalli është më tepër se harami, pastrohet harami duke e larguar atë dhe lejohet përdorimi i saj. Mirëpo ka edhe nga dijetarët që lejojnë përdorimin e pasurisë, edhe nëse shumica është me haram e pakica është hallall, mbasi harami të pastrohet (largohet) dhe thonë se një gjë e tillë nuk është e ndaluar, por besimtari nga devocioni duhet të largohet. (Shiko Xhamiul ulumi velhikem 1\200.)
Ibën Rexhepi lidhur me këtë çështje shton duke thënë: “Është pyetur Ibën Mes’udi, Allahu qoftë i kënaqur me të, për një njeri, fqinji i të cilit e ha kamatën haptazi dhe e fton fqinjin e tij për ta gostitur me ushqim. Thotë: “Përgjigju ftesës së tij, sepse ajo që është përgatitur është për ju, kurse mëkati i mbetet atij.” (Transmeton Abdurrezaku në Musanef 4675, me zinxhir të saktë.)
Qëndrimi i juristëve islamë mbi veprimin e gjërave të dyshimta
Ibën Haxheri, Allahu e mëshiroftë, përcjell mendimet e dijetarëve islamë mbi këtë çështje juridike, duke thënë: “Juristët kanë mendime kontradiktore rreth veprimit të dyshimeve. Disa thonë se veprimi i tyre është haram, rreptësisht e ndaluar, por ky mendim është i papranuar. Disa thonë se është e papëlqyer, mekruh, dhe të tjerët kanë abstenuar mbi këtë çështje. Mirëpo më afër së vërtetës është mendimi i dytë, ngase largimi nga dyshimet është diçka e kërkuar, prandaj përfshirja në të është jo e lejuar, kështu që lënia e tyre ka më prioritet sesa veprimi. (Shiko Fethul bari 1/135.)
Fjala e Pejgamberit alejhi selam: “Shumë njerëz nuk i dinë”
Kjo do të thotë se dispozitat e tyre nuk i dinë shumë prej njerëzve, mirëpo ka shumë prej tyre që i dinë këto dispozita. Ata që i dinë këto dispozita të dyshimta janë dijetarët. Dijetarët islamë njerëzit rreth gjërave të dyshimta i kanë ndarë në dy grupe:
1) Në këtë grup futen të gjithë njerëzit që largohen nga gjërat e dyshimta për hir të Allahut xh.sh., ata kështu ruhen nga mëkatet, pasi është e mundur që shumë nga këto dyshime të jenë ndalesa. Duke vepruar në këtë mënyrë, ata ruajnë imanin (besimin) prej dobësimit, por dhe nderin nga mëkatet, si përgojimi, shpifja etj.. Këtu merr pjesë fjala e Pejgamberit alejhi selam: “Kush mbrohet nga gjërat e dyshimta, e ka ruajtur fenë dhe nderin e tij.”
2) Në grupin e dytë marrin pjesë të gjithë ata që kryejnë vepra të dyshimta. Ky grup njerëzish ndahet në dy kategori:
a) Në kategorinë e parë marrin pjesë të gjithë ata që punojnë këto gjëra, por duke qenë të bindur se këto gjëra nuk janë nga gjërat e dyshimta, por të lejuara. Një veprim i tillë nuk është i ndaluar në Islam, por prapë është më mirë që muslimani të largohet prej tyre, të paktën për shkak të devocionit, ngase besimtarit i kërkohet që ta ruajë veten dhe nderin e tij. Lidhur me këtë kategori njerëzish, të parët tanë të mirë kanë thënë: “Kush qëndron në vende që mund të bëhet shpifje, nuk është i garantuar nga mendimet e këqija për të” Si shembull për këtë na shërben rasti i Pejgamberit alejhi selam me bashkëshorten e tij Safijen, Allahu qoftë i kënaqur me të. Transmeton Safija, Allahu qoftë i kënaqur me të, duke thënë: “Pejgamberi alejhi selam ishte në itikaf, kështu që unë erdha ta vizitoja natën. Biseduam sa biseduam, pastaj u ngrita të shkoja. Me mua u ngrit edhe Pejgamberi alejhi selam, që të më përcjellë.” Vendbanimi i saj ishte në shtëpinë e Usame ibën Zejdit. “Pranë nesh kaluan dy njerëz prej ensarëve. Kur panë Pejgamberin alejhi selam, e shpejtuan ecjen. U tha atyre Pejgamberi alejhi selam: “Mos u ngutni, kjo është Safija e bija e Hujejit.” Ia kthyen: “Subhanallah (I pastër nga të metat është Allahu, në formë çudie), o i Dërguar i Allahut.” U tha Pejgamberi alejhi selam: “Shejtani lëviz në trupin e njeriut, ashtu siç lëviz gjaku, pata frikë se mos fuste ndonjë gjë të keqe në zemrën tuaj.” (Buhariu dhe Muslimi)
Nga kjo ngjarje shumë dobiprurëse përfitojmë se si Pejgamberi alejhi selam i ka mënjanuar shpifjet e mundshme që mund të ndodhin nga njerëzit.
b) Në këtë kategori marrin pjesë të gjithë ata njerëz që bëjnë këtë, duke qenë në dije të plotë se po kryejnë gjëra të dyshimta, me qëllim që t’i realizojnë kënaqësitë e tyre epshore. Këtu mund të futet fjala e Pejgamberit alejhi selam: “Kush bie në gjërat e dyshimta, ka rënë në të ndaluarën.”
Disa thënie nga gjeneratat e para të mira rreth lënies së gjërave të dyshimta
S’ka mundësi që robi të arrijë devotshmërinë derisa të mos i braktisë gjërat që s’prishin punë nga rreziku i veprimit të gjërave që prishin punë.
Sufjan ibën Ujejne thoshte: “Nuk mund ta shijojë robi shijen e imanit përderisa nuk bën një pengesë nga hallalli në mes tij dhe haramit dhe përderisa nuk i braktis mëkatet dhe gjërat e dyshimta nga to.”
Eth-Thevriu ka thënë: “Janë emërtuar të devotshëm nga shkaku se ata janë ruajtur prej gjërave që është e pamundur mbrojtja.”
Ibën Omeri ka thënë: “Kam dëshirë të caktoj në mes meje dhe haramit një mbulesë që nuk e shqyej asnjëherë.”
Transmetohet se Ebu Bekri, Allahu qoftë i kënaqur me të, kishte ngrënë një herë diçka të dyshimtë pa dije, kur u njoftua se ishte e dyshimtë, e futi gishtin dhe e ktheu ushqimin.”
Fjala e Pejgamberit alejhi selam: “Në trupin e njeriut është një organ, kur ai është i mirë (shëndoshë), i shëndoshë është tërë trupi, kur prishet, prishet tërë trupi. Ai (organ) është zemra”
Kjo pjesë nga hadithi na flet rreth vlerës dhe rëndësisë së zemrës, që është organi më i ndjeshëm në trupin e njeriut. Zemra është burim i jetës së njeriut, është quajtur zemra me emrin “kalb” për shkak të rrotullimit të shpejtë të saj, apo ngase është pjesa më e pastër në trup.
Është detyrim i besimtarit që të përkujdeset për zemrën e tij më tepër se çdo organ tjetër, nga vetë fakti se zemra është projektor dhe se në Ditën e Gjykimit zemra merret në pyetje. Thotë Allahu në Kuran: “Ditë kur nuk bën dobi as malli e as fëmijët, (bën dobi) vetëm kush i paraqitet Zotit me zemër të shëndoshë.” (Eshuara, 88-89)
Imam Neveviu thotë: “Shëndeti i zemrës arrihet kur njeriu është i pastër prej sëmundjeve shpirtërore, siç janë urrejtja, xhelozia, zilia, koprracia, mendjemadhësia, nënçmimi i të tjerëve, syefaqësia, tradhtia, mospajtimi me atë që i është caktuar etj..”
Ibën Mulekani thotë: “Pastrimi i zemrës bëhet me anë të pesë gjërave:
-me anë të leximit të Kuranit me vëmendje.
-me uri
-me namaz nate dhe me lutje të përkushtuara gjatë kohës së syfyrit.
-shoqërimi me njerëz të mirë.
-dhe e fundit, më e rëndësishmja, ngrënia nga hallalli.”
El-Hasan El-Basriu thotë: “Mjeko zemrën tënde, sepse Allahu i Madhërishëm nga robërit e Vet dëshiron zemër të shëndetshme.”
Për shkak të rëndësisë së këtij organi, dijetarët islamë zemrën e kanë ndarë në shumë lloje dhe prej ndarjeve shumë të rëndësishme është edhe si vijon:
1) llojet e zemrës sipas njerëzve
2) llojet e zemrës sipas gjendjes
3) llojet e zemrës sipas cilësisë
4) llojet e zemrës sipas ngjyrës
5) llojet e zemrës sipas ndikimit nga drejtësia dhe e vërteta
6) llojet e zemrës sipas veprimit.
Llojet e zemrave sipas njerëzve
Për shkak të rëndësisë së madhe të këtij lloji zemrash, dijetarët islamë i kanë klasifikuar llojet e zemrave të njerëzve në mënyra të ndryshme. Ky klasifikim na bën të ditur se edhe pse zemrat nga natyra e krijimit dhe e përmbajtjes së jashtme janë një lloj, për nga brendësia ndryshojnë. Kështu, Kurani dhe Suneti na bëjnë të ditur se zemrat e muslimanëve ndryshojnë nga zemrat e të tjerëve, por edhe vetë zemrat e muslimanëve nuk janë të gjitha njëlloj. Dijetarët islamë llojet e zemrave kryesisht i ndajnë në tri kategori:
a) zemrat e besimtarëve
b) zemrat e jobesimtarëve
c) zemrat e hipokritëve.
Por edhe zemrat e besimtarëve nuk janë të njëjta për nga çiltërsia dhe veprimi. Edhe këto janë disa lloje:
1. Në llojin e parë të zemrave për nga çiltërsia radhiten zemrat e të Dërguarve, e në radhë të parë zemra e krijesës më të dashur tek Allahu xh.sh., pra zemra e Muhamedit alejhi selam, siç thotë Allahu në Kuran: “Ti ishe i butë ndaj tyre, ngase Allahu të dhuroi mëshirë, e sikur të ishe i vrazhdë e zemërfortë, ata do të shkapërderdheshin prej teje, andaj ti falua atyre dhe kërko ndjesë për ta…” (Ali Imran, 159)
Pastaj radhitet me zemër të pastër babai i Pejgamberëve, Ibrahimi alejhi selam, siç thotë Allahu lidhur me të në Kuran: “Edhe Ibrahimi ishte prej grupit të tij. Kur Zotit të vet iu bind me zemër të pastër.” (Es Safatë, 83-84)
Pas Pejgamberëve radhiten ithtarët më të mirë që ka pasur ndonjëherë ndonjë Pejgamber, shokët e Muhamedit alejhi selam. Thotë Allahu në Kuran: “Dhe Ai është që bashkoi zemrat e tyre, edhe sikur ta shpenzosh gjithë atë që është në tokë, nuk do të mund t’i bashkoje zemrat e tyre, por Allahu bëri bashkimin e tyre, pse Ai është i gjithëfuqishëm, i urtë.” (El Enfalë, 63)
Ndërsa në suren Fet’h, citati 18, thotë Allahu xh.sh.: “Vërtet, Allahu qe i kënaqur me besimtarët kur ata nën hijen e atij druri të zotoheshin ty dhe Ai e dinte se ç’kishin zemrat e tyre, andaj u dhuroi qetësimin dhe së shpejti me një fitore (çlirimin e Hajberit).”
Për zemrat e kategorisë më të veçantë nga besimtarët, zemrat e besimtarëve të devotshëm, thotë Allahu në Kuran: “…dhe ata të cilët japin nga ajo që u është dhënë, pse e dinë se do të kthehen te Zoti i tyre, andaj zemrat tyre i kanë të frikësuara.” (El-Mu’minunë, 60)
Zemrat e besimtarëve të sinqertë janë zemra të cilat janë të gjalla dhe vazhdimisht në lëvizje pozitive. Thotë Allahu në Kuran: “E, besimtarë të vërtetë janë vetëm ata të cilëve, kur përmendet Allahu, u rrëqethen zemrat e tyre…” (El-Enfalë, 2)
Zemrat e muslimanëve të cilëve ende nuk u ka depërtuar imani në zemrat e tyre, siç thotë Allahu xh.sh.: “Beduinët thanë: “Ne kemi besuar.” Thuaj: “Ju nuk keni besuar ende, por thoni: “Ne jemi dorëzuar”, e ende nuk po u hyn besimi në zemrat tuaja.” (El Huxhuratë, 14)
Ashtu siç janë zemrat e besimtarëve kategori të ndryshme sipas imanit, edhe zemrat e jobesimtarëve janë kategori të ndryshme sipas kufrit (mohimit). Prej llojeve të zemrave të jobesimtarëve mund të veçojmë:
1) Zemrat e jobesimtarëve në përgjithësi, siç thotë Allahu xh.sh. në Kuranin Fisnik: “E ata që mohuan (Kuranin dhe Muhamedin), për ta është njësoj ua tërhoqe vërejtjen apo nuk ua tërhoqe, ata nuk besojnë. Allahu ua mbylli atyre zemrat, veshët e tyre dhe në të pamurit e tyre ka një perde, e ata kanë një dënim të madh.” (El Bekare, 6-7)
Gjithashtu thotë: “Ne krijuam shumë nga xhinët e njerëzit për xhehenem. Ata kanë zemra që me të nuk kuptojnë, ata kanë sy që me ta nuk shohin dhe ata kanë veshë që me ta nuk dëgjojnë. Ata janë si kafshët, bile edhe më të humbur…” (El A’rafë, 179)
Për zemrat e jobesimtarëve kriminelë thotë Allahu për ta: “Ja, kështu e fusim atë në zemrat e kriminelëve (mosbesimin, talljen). Ata nuk e besojnë atë (Kuranin), po ligji (i dënimit) ndaj popujve më të hershëm tashmë është i provuar (se si i shkatërroi Zoti).” (El Hixhr, 12-13)
Për zemrat e jobesimtarëve nga popujt e hershëm Kurani rrëfen: “Këto janë fshatra për të cilat po të tregojmë disa nga lajmet e tyre. Atyre iu patën ardhur të Dërguarit e tyre me argumente (mrekulli), po ata nuk i besuan asaj të cilën më parë e kishin gënjyer. Ja, kështu vulos Allahu zemrat e atyre që nuk besojnë.” (El A’rafë, 101)
Për zemrat e jobesimtarëve nga ithtarët e librit, në suren El Bekare citati 74, thotë Allahu xh.sh.: “Edhe pas fakteve (të qarta), zemrat tuaja u bënë pasandaj të forta si guri, e edhe më të forta, sepse ka nga gurët prej të cilëve gufojnë lumenj, e ka disa prej tyre që çahen dhe prej tyre buron ujë, madje ka prej tyre që nga frika ndaj Zotit rrokullisen tatëpjetë (nga maja e kodrës). Allahu nuk është i pakujdesshëm ndaj asaj që veproni ju.” (El Bekare, 74)
S’ka dyshim se ashtu siç janë jobesimtarët kategori nga pikëpamja e zemrave të tyre, edhe hipokritët janë kategori. Këta janë shtresa më e nënçmuar në shoqërinë njerëzore, por dhe më e rrezikshmja. Mirëpo befasia më e madhe është nga vetë ne, sepse pjesa më e madhe e jona e ka garantuar veten nga nifaku (hipokrizia), kurse shumë nga sahabët e dalluar janë frikësuar nga ky ves i shëmtuar. Imam Buhariu në koleksionin e tij të vërtetë, në kapitulli mbi frikën e besimtarit se mos i shkatërrohen veprat e tij duke mos e hetuar fare, thotë: “Thotë Ibrahim et-Tejmi: “Sa herë që jam munduar ta aplikoj fjalën time në vepër, jam frikësuar se mos jam gënjeshtar.” Dhe thotë Ibën Ebi Mulejke: “Kam mbërritur mbi tridhjetë e sa shokë nga shokët e Pejgamberit alejhi selam dhe të gjithë kishin frikë për veten e tyre nga nifaku dhe askush nga ata nuk thoshte se imani i tij është si imani i Xhibrilit dhe i Mikailit.”
Allahu i ka poshtëruar hipokritët në shumë vende në Kuran dhe ka zbuluar brendësinë e tyre, siç thotë: “O ti i Dërguar, mos të të brengosë vrapimi në mosbesim i atyre që me gojët e tyre thanë: “Ne kemi besuar”, e zemrat e tyre nuk kanë besuar…” (El Maide, 41)
Gjithashtu thotë: “E ata që në zemrat e tyre kanë sëmundje, i sheh se vrapojnë te ta (për miqësi) duke thënë: “Po frikësohemi se mos po na sillet ndonjë e keqe.” Po Allahu do të sjellë fitoren, ose diçka tjetër nga ana e Tij e atëherë do të pendohen për atë që e mbanin fshehtë në shpirtin e tyre.” (El Maide, 52)
Llojet e zemrës sipas gjendjes
Edhe për nga gjendja e tyre zemrat nuk janë të gjitha të njëjta. Dijetarët islamë këtë kategori zemrash e kanë ndarë në tre lloje:
1) zemër e shëndoshë
2) zemër e vdekur
3) zemër e sëmurë
Zemër e shëndoshë është ajo zemër e cila i është nënshtruar Krijuesit të Lartësuar dhe është ruajtur nga idhujtaria (ateizmi), tërë adhurimin ia përkushton vetëm Allahut xh.sh., siç është mbështetja, vullneti, dashuria, frika, lutja, nëse do dikë, do vetëm për Allahun, nëse jep, jep vetëm për Allahun etj.. Kjo është zemër e shpëtuar nga humbja në këtë botë dhe e shpëtuar nga ndëshkimi Ditën e Gjykimit, siç thotë Allahu në Kuran: “E mos më turpëro ditën kur do të ringjallen. Ditën kur nuk bën dobi as pasuria, as fëmijët. (bën dobi) Vetëm kush i paraqitet Allahut me zemër të shëndoshë.” (Esh-shuara’ë, 87-89)
Kjo lloj zemre është zemra e besimtarit.
Zemër e vdekur është ajo zemër që s’ka gjallëri, sepse nuk e njeh Krijuesin e vet. Kjo është fatkeqësia më e madhe. Ajo nuk e adhuron Allahun, as nuk vepron sipas urdhrave të Tij, por vepron sipas pasioneve dhe kënaqësive të saj. Prandaj përzierja me të është sëmundje, shoqërimi i saj është helm dhe ulja me të është shkatërrim. Thotë Allahu lidhur me këtë lloj zemrash: “E ata që nuk besuan, përjetojnë kënaqësi (në këtë jetë) dhe hanë ashtu si hanë kafshët, e vendi i tyre është zjarri.” (Muhamed, 12) Kjo është zemra e jobesimtarit.
Zemër e sëmurë është ajo zemër që ka jetë, por në të ka meta; posedon dy lëndë, nganjëherë e tërheq lënda e shëndoshë e nganjëherë lënda e sëmurë. Prandaj dhe njeriu duhet të jetë i kujdesshëm për zemrën e tij, ta ruajë atë nga sëmundjet dhe ta ushqejë me ushqim më të mirë sesa të gjymtyrëve të tjera.
Ndër shkaqet që e ruajnë zemrën nga sëmundjet dhe infeksionet janë kryerja e urdhrave të Allahut me përpikëri, leximi i Kuranit me përkushtim, mallëngjimi për Allahun, kërkimi i faljes për mëkatet dhe pendimi nga mëkatet, ruajtja nga mëkatet, përgatitja për botën e ardhme dhe shoqërimi me muslimanë të mirë.
Kurse shkaqet e sëmundjeve gjithashtu janë të ndryshme dhe të shumta e ndër to mund të veçojmë moskujdesja ndaj Allahut, dashuria e të tjerëve pos Allahut, largimi nga ushqimi profitabil dhe largimi nga medikamentet shëruese (largimi nga Kurani dhe Suneti), humbja e sinqeritetit, pasimi i epsheve, etj.. Lusim Allahun që t’i ngjallë dhe shërojë zemrat tona!
Llojet e zemrës sipas cilësisë
Edhe për nga cilësia nuk janë të gjitha zemrat e njëjta, cilësia më e lartë e besimtarit është zemra e gjallë e shëndoshë, kjo është e vetmja zemër që do të gjejë shpëtimin Ditën e Gjykimit, siç thotë Allahu: “Ditën kur nuk bën dobi as pasuria, as fëmijët. Vetëm kush i paraqitet Allahut me zemër të shëndoshë.” (Esh-shuara’ë, 88-89)
Thotë Ibën Kethiri lidhur me komentimin e këtij citati: “Zemër e shëndoshë është ajo që ka shpëtuar nga ndytësira dhe politeizmi.” Kurse Ibën Sirini thoshte: “Zemër e shëndoshë është ajo që e di se Allahu është Një, Dita e Gjykimit do të vijë pa dyshim dhe se Allahu do t’i ringjallë të vdekurit.”
Kjo lloj zemre ka edhe cilësi të tjera shumë pozitive, siç janë:
a) zemër e qetë: Thotë Allahu: “Ata që besuan dhe me të përmendur Allahun, zemrat e tyre qetësohen; pra ta dini se me të përmendur Allahun zemrat stabilizohen.” (Errad, 28)
b) Zemër e frikësuar nga Allahu xh.sh.: “E, besimtarë të vërtetë janë vetëm ata të cilëve kur përmendet Allahu u rrëqethen zemrat e tyre, të cilëve, kur u lexohen ajetet e Tij, u shtohet besimi dhe që janë të mbështetur vetëm te Zoti i tyre.” (El Enfalë, 2)
c) Zemër e përkushtuar, që i përkushtohet Allahut të Lartësuar me nënshtrim ndaj Tij, siç thotë Allahu: “Për secilin që i është frikësuar të Gjithëmëshirshmit pa e parë dhe erdhën me zemër të përkushtuar ndaj Tij.” (Kaf, 33)
d) Zemër e udhëzuar, kjo është nga zemrat më të begatshme. Lidhur me këtë thotë Allahu xh.sh.: “E kush i beson Allahut, Ai ia udhëzon zemrën e tij..” (Et-Tegabun, 11)
Ashtu si zemrat e besimtarëve janë me cilësi të ndryshme, edhe ato të jobesimtarëve janë me cilësi të ndryshme, si:
a- zemër e vulosur, të cilën e ka vulosur Allahu xh.sh. për shkak të mëkateve, siç thotë Allahu në Kuran: “E ata që mohuan, për ta është njësoj ua tërhoqe vërejtjen apo nuk ua tërhoqe, ata nuk besojnë. Allahu ua mbylli atyre zemrat, veshët e tyre dhe në të parit e tyre ka një perde, e ata kanë një dënim të madh.” (El Bekare, 6-7)
b- zemër e mbuluar, që e kanë mbuluar mëkatet dhe faktikisht nuk kupton fare. Thotë Allahu lidhur me këtë: “Ndërkaq në zemrat e tyre vëmë një mbulesë dhe shurdhim të thellë në veshët e tyre që nuk mund ta kuptojnë atë…” (El Israë, 46)
c- zemër e mbushur me frikë, kjo është natyra e zemrave që nuk e njeh Allahun, Zotin që e ka krijuar. Thotë Allahu xh.sh. lidhur me të: “Ne do të mbjellim frikën në zemrat e atyre që nuk besuan…” (Ali Imran, 151)
d- zemër e mbushur me urrejtje ndaj besimtarëve, e cila është zemra që nuk i do ata që i përkulen Allahut xh.sh., edhe pse në shikim të jashtëm paraqiten dashamirës të tyre, por brendësia e tyre fsheh diçka tjetër, siç thotë Allahu xh.sh.: “Ata ju bëjnë lajka me fjalët e tyre, kurse zemrat e tyre kundërshtojnë, ngase shumica e tyre janë besëthyes.” (Et Teube, 8)
Edhe zemrat e hipokritëve nuk janë njësoj të cilësuara, sëmundjet dhe epidemitë e saj nuk janë të njëjta. Prej këtij lloji mund të veçojmë:
a) zemrën e sëmurë, që vazhdimisht ankohet dhe asnjëherë nuk gjen qetësim dhe çfarëdo bari që përdor, nuk ka efekt shërimi, derisa t’i kthehet Zotit të saj. Thotë Allahu xh.sh.: “Në zemrat e tyre kanë sëmundje, e Allahu u shton sëmundje dhe më shumë, e për shkak se ata përgënjeshtruan, pësojnë dënim të dhimbshëm.” (El Bekare, 10)
b) zemrën e dëshpëruar, që është në mjerim të vazhdueshëm ngase nuk gjen dot kënaqësi në atë që e pason, gjithnjë rënkon, siç e përshkruan Allahu xh.sh.: “Atë (bindje) Allahu ua bëri një dëshpërim në zemrat e tyre.” (Ali Imran, 156)
c) zemra e ndotur, e poshtër, që është ndotur nga mëkatet dhe veprat e këqija, andaj dhe është helmuar dhe si e tillë nuk gjykon drejt. Thotë Allahu në Kuran: “E sa u përket atyre që kanë sëmundje në zemrat e tyre, ajo (zbritja e kaptinës) ndytësisë së tyre u shton ndytësi dhe ata vdesin si jobesimtarë.” (Et Teube, 125)
Llojet e zemrës sipas ngjyrës
Shumë e çuditshme që zemrat që janë në gjokset tonat të jenë me ngjyra të ndryshme, por aq më e çuditshme që ngjyra e saj të jetë sipas gjendjes së saj- të shëndoshë, të sëmurë apo të vdekur. Për këtë na njofton Pejgamberi alejhi selam, të cilin Allahu e dërgoi mëshirë për njerëzit. Transmeton Hudhejfete, Allahu qoftë i kënaqur me të, se Pejgamberi alejhi selam ka thënë: “Zemrës i ekspozohen fitnet (sprovat) herë pas here, ajo zemër që e merr atë, në të vendoset një pikë e zezë dhe cila zemër e refuzon atë, në të vendoset një pikë e bardhë, derisa të shkëlqejë nga ndriçimi Asnjëherë nuk i bën dëm fitneja derisa të ekzistojnë qiejt dhe toka, kurse tjetra e mbyllur nuk di të urdhërojë në të mirë e as nuk pengon nga e liga, pos çka e udhëheq epshi i saj.” (Muslimi)
Nga hadithi kuptojmë se zemrat janë dy llojesh: zemër e bardhë, që është zemra e besimtarit, dhe zemër e zezë, që është zemër e jobesimtarit. Ajo që është e bardhë është për shkak të veprave të mira, kurse e zeza për shkak të mëkateve. Zemra e zezë e ka ndryshuar pozitën dhe i është shtuar errësira, prandaj dhe e ka bërë të mirën të keqe dhe të keqen të mirë, sunetin bidat dhe bidatin sunet si rezultat i pasimit të fitneve.
Lloji i zemrës sipas ndikimit nga drejtësia dhe e vërteta
Disa nga dijetarët islamë këtë lloj zemre e kanë ndarë në katër kategori të ndryshme:
1) Zemra që automatikisht e pranon të vërtetën dhe është e gjallë, kjo është zemra e besimtarit, siç thotë Allahu xh.sh. në Kuran: “Vetëm ata që kanë dëgjim të shëndoshë i përgjigjen. Të vdekurit Allahu i ringjall, e pastaj tek Ai kthehen.” (El En’amë, 36)
Ibën Kajim el Xhevziu thotë: “Nëse do të përfitosh nga Kurani, bashkoje zemrën gjatë leximit të tij, afroji veshët dhe ji i pranishëm për Atë i Cili po të drejtohet me fjalët e Tij, ngase ky është mesazh nga Ai për ty përmes gjuhës së Pejgamberit alejhi selam, siç thotë Allahu xh.sh.: “Në të gjitha këto për atë që ka mendje të shëndoshë dhe që i ka vënë veshin me vëmendje ka argument.” (Kaf, 37)
Kjo do të thotë se ndikimi arrihet pasi të përfitojë procesori i ndikuar, që është zemra. Me të synohet zemra e gjallë, që kupton nga Allahu xh.sh., siç thotë Allahu: “Ai (Kurani) nuk është tjetër vetëm se këshillë dhe Kurani i qartë. Për t’ia tërhequr vërejtjen e tij që është i gjallë.” (Jasin, 69-70). Pra, për t’ia tërhequr vërejtjen zemrës së gjallë. Ai që ka zemër të gjallë, arrin lidhjen më të mirë mes zemrës së tij dhe kuptimit të Kuranit dhe i duket sikur Kurani është shkruar në zemrën e tij kur e lexon atë. (Shiko Etefsir elkajim 443)
2) Zemra që totalisht është mohuese e së vërtetës. Kjo është zemra e jobesimtarit, nuk e pranon të vërtetën për shkak të vrazhdësisë që ka, ngurtësisë, vulosjes dhe pakujdesjes ndaj Allahut, siç thotë Allahu, lidhur me të: “Ata thanë: “Zemrat tona janë të mbyllura nga ajo që ti na thërret dhe në veshët tanë kemi shurdhim të rëndë…” (Fusilet, 5)
3) Zemra që e kupton të vërtetën, por ky kuptim është argument kundër tij, dhe
4) Zemra e dyshimtë, që nuk e di se cilën të zgjedhë. Këto janë zemrat e hipokritëve dhe zemrat e sëmura, që vazhdimisht duan kurim, ngase i kanë mbuluar mëkatet, janë errësuar prej tyre, prandaj dhe duan një përkujdesje të veçantë, siç thotë Allahu në Kuran: “Jo, nuk është ashtu, por të këqijat që i punuan, zemrat e tyre ua mbuluan.” (El Mutafifin, 14)
Gjithashtu thotë Allahu i Lartësuar në suren El Bekare, citati 74: “Edhe pas (fakteve të qarta) zemrat tuaja u bënë pasandaj të forta si guri, e edhe më të forta, sepse ka nga gurët prej të cilëve gufojnë lumenjtë, e ka disa prej tyre që çahen dhe prej tyre buron ujë, madje ka prej tyre që nga frika ndaj Zotit rrokullisen tatëpjetë.”
Llojet e zemrës sipas veprimit
Në bazë të argumenteve të sapotheksuara, mund të konkludojmë se zemrat sipas veprimit ndahen në dy grupe esenciale:
1) Zemër e cila nxit në lumturi në këtë botë dhe shpëtim me xhenet në botën tjetër. Prandaj sahabët kanë qenë me iman më të madh sesa ata që erdhën pas tyre, sepse e kanë njohur të mirën dhe të keqen më shumë dhe e kanë dashur të mirën dhe e kanë urryer të keqen më shumë, pasi e njohën gjendjen reale të Islamit, të imanit dhe të veprës së mirë dhe u njohën hollësisht me gjendjen e jobesimtarëve dhe të veprave të këqija. (Shiko fetava Ibën Tejmije 10/301)
Këto janë zemra që:
-dinë si t’i shijojnë të mirat, siç thotë Allahu xh.sh.: “Kush bën vepra të mira, qoftë mashkull ose femër, e duke qenë besimtarë, Ne do t’i japim atij një jetë të mirë (në këtë botë), e (në botën tjetër) do t’u japim shpërblime më të mira për veprat e tyre.” (En Nahl, 97)
-e duan Krijuesin e tyre me sinqeritet, siç thotë Allahu në Kuran: “E nga njerëzit ka asish që në vend të Allahut besojnë idhuj, që i duan ata sikur (që besimtarët e vërtetë e duan) Allahun, po dashuria e atyre që besuan Allahun është shumë më e fortë…” (El Bekare, 165)
-ata janë që Allahu është i kënaqur me ta, thotë Allahu xh.sh. lidhur me këtë: “Vërtet, Allahu qe i kënaqur me besimtarët kur ata nën hijen e atij druri të zotoheshin ty dhe Ai e dinte se ç’kishin zemrat e tyre, andaj u dhuroi qetësimin dhe së shpejti i shpërbleu me një fitore.” (El Fet’h 18)
Kjo është zemra e besimtarit.
2) Zemër e cila nxit në mjerim dhe vuajtje në të dyja botët: Kjo ndodh si arsye sepse është e sëmurë apo totalisht e vdekur, e cila shkatërron të logjikuarit, ose tërësisht ose pjesërisht, ose i kupton gjërat në të kundërtën e realitetit, ngase kjo zemër nuk sheh, nuk dëgjon dhe nuk kupton, siç e përshkruan Allahu xh.sh. këtë gjendje të zemrave në shumë citate kuranore: “Krijesat (gjallesat) më të dëmshme tek Allahu janë ata të shurdhrit (që nuk dëgjojnë të vërtetën), memecët (që nuk e thonë të drejtën), të cilët nuk logjikojnë.” (El Enfalë, 22) dhe thotë: “E ata që nuk besojnë botën tjetër, zemrat tyre janë mohuese dhe ata janë kryelartë.” (En Nahl, 22)
Kjo pra është zemra e jobesimtarit dhe e hipokritit.
Dhe nga tërë kjo që u tha deri tani, konkludojmë se rezultat i gjithë kësaj është kundërshtimi i parimeve të Allahut dhe i udhëzimeve të Tij. Thotë Allahu në Kuranin Famëlartë: “E kush ia kthen shpinën udhëzimit Tim, do të ketë jetë të vështirë dhe në ditën e Kiametit do ta ringjallim të verbër.” (Ta-ha, 24)
Falënderimet i takojnë Allahut dhe salavatet ia dërgojmë Muhamedit alejhi selam.
Sadat Rrustemi
Burimi: www.IslamiFejaeVertete.com
